1
NOTA BA IMPRENSA
5 de Marsu 2021, 15H30
(Dr Rui Maria de Araújo, Kordenador Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste,
CIGC-SS)
Ohin, loron 5 fulan Marsu 2021, hodi Centro Integrado Gestão de Crises, Sala Situação (CIGC-SS) nia
naran, hakarak hato’o ba jornalista, no ba públiku tomak, informasaun hanesan tuir mai:
I. PROGRESU HUSI ATIVIDADE BUKA-TUIR KONTAKTU BESIK HUSI ‘’CLUSTER’’ KLAUHALEK
NO ‘’CLUSTER’’ ONU-LARAN, IHA MUNISIPIU COVALIMA.
Iha ‘’cluster’’ Onu-laran, to’o ohin seidauk deteta tan kazu foun.
Husi ‘’cluster’’ Klauhalek, iha 3 no 4 de Marsu 2021, deteta tan kazu konfirmadu nain 5: nain
3 iha aldeia Baleo Ki’ik, no nain 2 iha aldeia Maneki’ik. Aldeia rua ne’e viziñu ho aldeia
Klauhalek, no pertense hotu ba Suku Belulik Leten. Hamutuk hotu ‘’cluster’’ Klauhalek iha
kazu konfirmadu nain 12. Husi kazu konfirmadu foun nain 5 ne’e, nain 3 estudante Eskola
Bázika Central Fatumea. Kazu konfirmadu hirak ne’e, oras ne’e evakua ona mai Dili, no ekipa
konjunta saúde munisipiu Covalima, hamutuk ho Sentru Saúde Fatumea, nafatin buka-tuir
kontaktu sira hotu, inklu estudante sira Eskola Bázika Central Fatumea.
II. KAZU IDA DETETA IHA BAUCAU
Iha dia 2 de Marsu 2021, deteta kazu konfirmadu foun ida iha Baucau. Kazu ida iha Baucau
ne’e, halo viajen husi Dili ba Baucau iha dia 1 de Marsu, ho bis naran MABENIFA, xapa
matrikula 36-806, to’o iha Baucau tuku 8 kalan. Iha dia 2 de Marsu, viziñu sira informa ekipa
konjunta saúde Baucau katak ema ne’e kleur ona la hela iha Baucau, posivelmente halo
viajen ba fatin kontaminadu ruma, no husu atu halo test. Ekipa konjunta foti amostra, iha
loron ne’e kedas, ho ema ne’e rasik ninia konsentimentu. Rezultadu husi amostra ne’e,
hatudu pozitivu, maibé pozitivu ho CT (cycle threshold) 42,5. Ida ne’e signifika, nia infetadu
duni ho virus SARS-CoV-2, maski nia iha ona faze rekuperasaun, no probabilidade atu nia
hada’et tutan ba ema seluk, ki’ik liu, kompara ho, pur ezemplu karik nia iha CT 37 mai kra’ik.
Iha dia 4 de Marsu, ekipa saúde repete hikas análize hodi konfirma ninia CT, maibé rezultadu
ida ne’e hatudu negativu. Rezultadu ida ne’e konfirma katak kazu ida ne’e iha duni prosesu
rekuperasaun. Maski ho rezultadu ida hanesan ne’e, ekipa saúde deside atu foti amostra
husi ema hotu ne’ebé kontaktu-besik ho nia iha Baucau, no mós ninia kontaktu-besik iha
fatin ne’ebé nia hela ida Dili, iha BTN II Tasitolu, Aldeia Terra Santa, Suku Madohi, D.Aleixo,
Dili. Hamutuk hotu iha ema nain 17 ( 9 iha Baucau, 8 iha Dili) ne’ebé konsideradu kontaktu2
besik, ho kazu ida ne’e maka halo ona teste. Rezultadu hatudu negativu hotu kedas. Maski
negative hotu kedas, sira hotu sei nafatin iha kuarentena, hodi hein tempu ne’ebé nesesáriu
atu repete test dala ida tan.
Kazu konfirmadu foun ida ne’e, no mós ninia membru familia sira hateten katak sira ida mós
la halo viajen sai husi Timor-Leste, no la halo mós viajen ba fatin ne’ebé foin dadaun iha hela
Serka Sanitária, hanesan Munisipiu Bobonaro ho Covalima.
Ekipa konjunta saúde iha Munisipiu Baucau ho Munisipiu Dili sei nafatin buka-tuir kontaktu
sira hotu, hodi bele estabelese ligasaun entre kazu foun ida ne’e ho possiveis fontes de
infesaun.
III. DADUS JERAL:
1) Kazu foun: 6.
2) Kazu rekuperadu: 4.
3) Kazu ativu: 25.
4) Ema tama husi fronteira terrestre husi dia 1 Marsu to’o 5 Marsu (a) liu dalan regular
hamutuk 57 (b) liu dalan iregular ne’ebé autoridade sira deteta hamutuk nain 1. Sira
hotu tama iha kuarentena.
IV. APELU
1. Apela ba populasaun iha Covalima, iha Baucau no mós iha Dili, atu kalma, lalika pániku,
lalika rona rumor oi-oin. Nafatin tu’ur hakmatek iha ida-idak nia fatin, (wainhira la
presiza la’o-ba-mai) hodi fo’o tempu atu ekipa saúde buka tuir kontaktu-besik sira hotu,
hodi bele halo ezame iha laboratóriu.
2. Apela espesialmente ba maluk sira ne’ebé sae bis MABENIFA, iha dia 1 de Marsu, tuku 5
loraik, husi Dili ba Baucau, atu favor aprezenta-an iha ekipa sáude sira ne’ebé imi ni hela
fatin, hoti bele fo’o atendimentu.
3. Apela mós ba populasaun Timor-Leste tomak, atu nafatin matan-moris neon nain,
pratíka nafatin medida sira ne’ebé ita hotu hatene ona: (a) Uza mascara; (b) fase liman
beibeik ho sabaun ka dezinfetante ruma; (c) wainhira kumprimenta malu, lapresiza ka’er
liman, bensa-liman, rei-malu ka haku’ak malu; (d) evita halibur malu barak; (e) hamri’ik
ka tur do’ok husi ema seluk, mínimu metru ida ho balun.
-ninin no rohanRMA
