NOTA BA IMPRENSA
17 de Marsu 2021, 16H00
(Dr Rui Maria de Araújo, Kordenador Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste,
CIGC-SS)
Ohin, loron 17 fulan Marsu 2021, hodi Centro Integrado Gestão de Crises, Sala Situação (CIGC-SS) nia
naran, hakarak hato’o ba jornalista, no ba públiku tomak, informasaun hanesan tuir mai:
Ita hahú ho:
I. DADUS JERAL:
1) Kazu foun ohin: 8.
2) Kazu rekuperadu: 5.
3) Kazu ativu: 107.
• Kazu nain 8 ohin, iha mane nain 4, feto nain 4.
• Idade tinan 15: ema 1;
• Idade entre tinan 21-30: nian 7;
• Hotu-hotu asintomátiku ka la hatudu sintomas.
4) Entradas irregulares husi fronteira terrestre husi 1 de Marsu to’o ohin meiu-dia
hamutuk 27 pessoas.
II. | EVOLUSAUN SURTU COVID-19IHA MUNISIPIU DILI Husi kazu founiha leten,nain 6 ihaMunisipiu Dili, ho detalles hanesan tuir mai: |
a) Kazu pozitivu nain 3, husi Aldeia 05, Suku Fatuhada, Postu Administrativu Dom
Aleixo. Pozitivu hirak ne’e kontaktu-besik (hela uma-laran ida), ho kazu
konfirmadu husi cluster hanesan, ne’ebé anunsía horiseik.
b) Kazu pozitivu 1, husi Aldeia São Miguel, Suku Comoro, Postu Administrativu
Dom Aleixo. Pozitivu hirak ne’e kontaktu-besik ho kazu pozitivu iha cluster
Aldeia 05, Suku Fatuhada. Kazu ida ne’e profisionál saúde ida iha HNGV, unidade
hemodiálize. Nia servisu hamutuk ho profisionál saúde ne’ebé horiseik anunsía
katak pozitivu.
c) Kazu pozitivu 2, husi Aldeia Avansa, Suku Bairro Pite, Postu Administrativu Dom
Aleixo. Pozitivu rua ne’e kontaktu- besik ho kazu pozitivu iha cluster hanesan,
ne’ebé anunsía horiseik.
Ho nune’e, kazu detetadu ka pozitivu iha Munisipiu Dili husi dia 7 de Marsu to’o ohin,
hamutuk hotu 83.
2
Ho baze ba informasaun foun ne’ebé ekipa konjunta saúde nian rekolle, foku/cluster kazu
pozitivu iha Dili, hetan revizaun hanesan tuir mai:
Nº | FOKU/AGRUPAMENTU/CLUSTER | TOTAL KAZU IHA 7 MARSU 2021 |
TOTAL KAZU HORISEIK (15/3/2021) |
(16/3/2021) |
1 | BTN II-Terra Santa, Suku Madohi: | 2 | 9 | 9 |
2 | Aldeia Gólgota, Madohi | 0 | 3 | 3 |
3 | Aldeia Loron matan, Suco Madohi | 0 | 4 | 4 |
4 | Aldeia Tasi Mean,Suku Comoro | 0 | 1 | 1 |
5 | Aldeia 4 Setembru, Comoro | 0 | 2 | 2 |
6 | Aldeia Fomento I, Suku Comoro | 0 | 3 | 3 |
7 | Aldeia Fomento II, Suku Comoro | 0 | 1 | 1 |
8 | Aldeia Fomento III, Suku Comoro | 0 | 2 | 2 |
9 | Aldeia Aimutin, Suku Comoro | 0 | 1 | 1 |
10 | Aldeia São Miguel, Suku Comoro | 0 | 0 | 1 (foun) |
11 | Aldeia03, Suku Fatuhada | 0 | 7 | 7 |
12 | Aldeia 05, Suku Fatuhada | 0 | 4 | 6 |
13 | Aldeia 20 de Setembro, Suku Bebonuk | 1 | 2 | 4 |
14 | Aldeia Teki-Teki, Suku Bairro Pité | 0 | 1 | 1 |
15 | Aldeia Frekat, Suku Bairro Pite | 0 | 4 | 4 |
16 | Aldeia 5 de Outubro, Suku Bairro Pité | 0 | 1 | 1 |
17 | Aldeia Avansa, Suku Bairro Pité | 0 | 0 | 1 (foun) |
18 | Aldeia Mate Restu, Suku Vila Verde | 0 | 2 | 2 |
19 | Aldeia Hura, Suku Motael, | 0 | 1 | 1 |
20 | Kuarentena Carla Masion | 0 | 1 | 1 |
21 | Ministériu Finansas | 0 | 3 | 3 |
22 | SEFOPE | 0 | 9 | 9 |
23 | Ministério Transportes e Comunicação | 0 | 2 | 2 |
24 | EMONC (Emergency Obstetrics and Neonatal Care) training/Hospital Nacional Guido Valadares |
0 | 7 | 7 |
TOTAL KAZU
OHIN
Kazu detetadu 83 iha Dili ne’e, fahe ba cluster 23, namkari iha instituisaun 3, eventu 1 &
Suku 7, &fatin kuarentena 1, iha Postu Administrativu D. Aleixo, no mos Postu
Administrativu Vera Cruz.
Aproveita informa nafatin ba públiku katak diresaun HNGV hola ona medidas hadi tau iha
kuarentena kolega servisu sira iha unidade hemodiálize, halo dezinfesaun, no buka-tuir
kontaktu besik husi kazu ne’ebé pozitivu. Servisus iha HNGV la’o hanesan baibain.
III. EVOLUSAUN SURTU COVID-19 IHA MUNISIPIU BAUCAU
1. Ohin, Munisipiu Baucau iha kazu foun 1. Kazu konfirmadu foun 1 nee, ba husi Dili iha dia
8 de Marsu. Nia estudante UNTL, iha Dili hela iha Aldeia Moris Foun, Suku Comoro,
Postu Administrativu Dom Aleixo.
2. Hamutuk hotu Baucau iha kazu konfirmadu 7, ne’ebé namkari iha cluster 2.
3
3. Ekipa konjunta saúde buka-tuir ona kontaktu-besik iha Munisipiu Baucau ho Dili,
IV. EVOLUSAUN SURTU COVID-19 IHA MUNISIPIU VIQUEQUE
1. Iha Munisipiu Viqueque, ohin la iha kazu foun.
2. Ekipa konjunta saúde munisipiu Viqueque iha loron 2 ikus, foti amostra hamutuk 61,
amostra 18 husi ema sira ne’ebé bá husi Dili iha loron 6,7, 8, 9 de Marsu, no amostra 43
husi ema ne’ebé kontaktu-besik ho kazu konfirmadu nain 2. Amostra hirak ne’e haruka
ona mai Laboratóriu Nasional Saúde.
3. Hanesan mós ho Baucau, ekipa laboratoriu nasional apoia estabelese kapasidade atu
halo teste laboratóriu iha Viqueque. no wainhira volume teste ultrapasa sira nia
kapasidade análize iha Viqueque maka sei lori mai Laboratoriu Nasionál iha Dili.
V. EVOLUSAUN SURTU COVID-19 IHA RAEOA
1. Ohin Autoridade RAEOA informa katak deteta kazu konfirmadu 1, ema estranjeiru
ne’ebé tama ho vistu servisu, auto-kuarentena durante besik semana 2, hafoin halo
teste hetan rezultadu pozitivu. Sira ne’ebé halo kuarentena hamutuk sei estende tan
kuarentena ba loron 14, no 1 ne’ebé pozitivu transfere ona ba izolamentu.
2. Hamutuk hotu kazu detetadu iha RAEOA nain 5 ona, sura husi hahú pandemia iha 2020
to’o agora.
3. Apela ba populasaun iha Dili no Timor-Leste tomak, atu lalika halo lai viajen ba RAEOA,
hodi nune’e fo’o tempo ba Autoridade sira foti medidas nesesárias atu prevene labele
iha transmisaun lokal iha RAEOA.
VI. EVOLUSAUN SURTU COVID-19 IHA MUNISIPIU COVALIMA
1. Caso positivo 2 ne’ebé anunsía iha dia 11 de Marsu, ida negatigu dala ida ona, hein
negativu dala 1 tan atu bele konsidera mós husi virus. Ida fali sei pozitivu. Ekipa vijilánsia
epidemiolójika Munisipiu Covalima nian ohin ba fali Fatumea atu foti sira nia amostra.
Ida ne’e signifika, loron 6 ona maka iha Fatumea la mosu tan kazu foun. To’o dia 25 de
Marsu, loron 14 sura husi dia 11 de Marsu, se la iha tan kazu foun iha Fatumea, bele ona
halara Serka Sanitária ba Fatumea.
2. Ohin, CIGC-SS lori fila kazu konfirmadu nain…..husi Fatumea ne’ebé rekuperadu. Bele
deklara rekuperadu, ema ne’e tenki iha rezultadu laboratoriu dala-rua tu-tuir malu
negativu, ho intervalu minimu loron 1.
3. Ekipa konjunta vijilánsia epidemiolójika no Laboratóriu Nasional nain 11, ne’ebé fo’o
apoiu ba Munisipiu Covalima, hahú 16 Fevereiru 2021, horiseik dia 16 de Marsu fila
hikas mai Dili. Hodi Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha TimorLeste nia naran, hakarak agradese sira nia dedikasaun no servisu tomak, hodi bele ajuda
autoridade saúde, autoridade komunitária, administrativa no militares, hapara ona
transmisaun lokal ne’ebé akontese iha Munisipiu Covalima.
4
VII. ATIVIDADE PREVENSAUN & MITIGASAUN COVID-19 IHA MUNISIPIU SIRA SELUK
1. Ekipa konjunta saúde Munisipiu Lautem rekolla 70 amostras husi husi ema sira ne’ebé
bá husi Dili iha loron 6,7, 8, 9 de Marsu, no haruka ona mai Laboratoriu Nasionál.
2. Husi Munispiu Lautem mós relata katak horiseik iha ema nain 16 ne’ebé fila ba Lautem
la lori autorizasaun espesiál husi Diretor Centro Integrado Gestão de Crise, no liu husi
dalan terik Metinaro-Lacló. Movimentu sai husi serka sanitaria Dili hirak hanesan ne’e
maka lori risku atu hada’et tutan tan Covid-19 ba Munispiu sira seluk.
3. Munisipiu sira seluk hala’o atividade prevensaun no mitigasaun Covid-19 hanesan
baibain.
VIII. ESPLIKASAUN ADISIONÁL:
1. Aproveita informa ba públiku katak pedidu atu sai, ka atu tama ba Munisipiu sira ne’ebé
Governu impoin ona serka sanitária, tenki diriji hotu ba Diretor Centro Integrado Gestão de
Crise, Brigadeiro General João Miranda ‘’Aluk’’, liu husi emai tuir mai:
centrointegradogestaodecrises@gmail.com
Bele mos haruka WhatsApp ba 77575152 ka 74236509, bele mós telefona ba 77539773 hodi
halo follow up.
IX. APELU
1. Apela ba populasaun ne’ebé presiza autorizasaun espesial atu tama ka atu sai husi serka
sanitaria iha Munisipiu Dili, Baucau no Viqueque, atu haruka pedidu liu husi meiu ne’ebé
temi ona iha leten. Favor evita mai halibur iha CCD hodi nune’e reduz risku atu hada’et
moras ba malu. Ekipa Sekretariadu & no ekipa Estadu Maior Kordenador nia sei halo
esforsu hotu atu la demora hodi responde ba ita bo’ot sira pedidu.
2. Apela ba populasaun Timor-Leste tomak, liu-liu iha Munisipiu Dili, Baucau ho Viqueque
atu nafatin hakmatek. Maski kazu konfirmadu aumenta ba beibeik, no naklekar mós ona
ba Munisipiu Baucau & Viqueque, husu atu tu’ur nafatin hakmatek, atu nafatin matanmoris neon nain, lalika sé tilun ba lia-anin ka rumores, pratíka nafatin medida sira
ne’ebé ita hotu hatene ona: (a) Uza mascara; (b) fase liman beibeik ho sabaun ka
dezinfetante ruma; (c) evita kose liman ba matan, inus ho ibun; (d) wainhira
kumprimenta malu, lapresiza ka’er liman, bensa-liman, rei-malu ka haku’ak malu; (e)
evita halibur malu barak; (f) hamri’ik ka tur do’ok husi ema seluk, mínimu metru ida ho
balun.
-ninin no rohanRMA