NOTA BA IMPRENSA
15 de Marsu 2021, 16H30
(Dr Rui Maria de Araújo, Kordenador Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste,
CIGC-SS)
Ohin, loron 15 fulan Marsu 2021, hodi Centro Integrado Gestão de Crises, Sala Situação (CIGC-SS) nia
naran, hakarak hato’o ba jornalista, no ba públiku tomak, informasaun hanesan tuir mai:
Uluk nia nian, hakarak informa katak ita nafatin halo Konferensia Imprensa liu-husi Zoom atu labele tau
jornalista sira iha risku,
Ita hahú ho:
1. DADUS JERAL:
1) Kazu foun ohin: 7.
2) Kazu rekuperadu: 5.
3) Kazu ativu: 99.
• Kazu nain 7 ohin, iha mane nain 5, feto nain 2.
• Idade husi 14 to’o 43 iha ema nian 7.
• Hotu-hotu asintomátiku, ka la hatudu sintomas.
• Husi 1 de Janeiru to’o 14 de Marsu 2021, total kazu detetadu pozitivu iha 143,
54% feto & idade média varia entre tinan 22-44.
• 38 % diagnostikadu iha kuarentena, no 62% diagnostikadu iha komunidade, ka
la’os iha kuarentena nia laran.
• Husi kazu hirak ne’ebé diagnostikadu iha komunidade nia le’et, 67% rezidente
iha Dili, 24% iha Covalima, 8% iha Baucau, 1% iha Viqueque.
2. EVOLUSAUN SURTU COVID-19 IHA MUNISIPIU DILI
Husi total kazu foun iha leten, sira nain 5, iha Munisipiu Dili, ho detalles hanesan tuir mai:
a) Kazu pozitivu 1, iha kuarentena Carla Mansion.
b) Kazu pozitivu 1, husi Aldeia Hura, Suku Motael, Postu Administrativu Vera Cruz.
Pozitivu ida ne’e kontaktu-besik ho kazu konfirmadu ida husi Cluster Aldeia 4
Setembru, ne’ebé mós hetan transmisaun husi nia la’en husi Cluster MTC.
c) Kazu pozitivu 1, husi Aldeia Terra Santa, Suku Madohi, Postu Administrativu
Dpm Aleixo. Kazu ida ne’e, husi rastreiu aleatóriu.
2
d) Kazu pozitivu 1, husi Aldeia Fomento III, Suku Comoro, Postu Administrativu
Dom Aleixo. Pozitivu ida ne’e kontaktu-besik ho kazu konfirmadu ida husi
Cluster Aldeia Fomento III.
e) Kazu pozitivu 1, husi Aldeia 5 de Outubro, Suku Bairro Pite, Postu Administrativu
Dom Aleixo. Pozitivu ida ne’e deteta husi amostra vijilánsia sentinela iha HNGV.
Ho nune’e, kazu detetadu ka pozitivu iha Munisipiu Dili husi dia 7 de Marsu to’o ohin,
hamutuk hotu 72.
Ho baze ba informasaun foun ne’ebé ekipa konjunta saúde nian rekolle, foku/cluster kazu
pozitivu iha Dili, hetan revizaun hanesan tuir mai:
Nº | FOKU/AGRUPAMENTU/CLUSTER | TOTAL KAZU IHA 7 MARSU 2021 |
TOTAL KAZU HORISEIK (14/3/2021) |
(15/3/2021) |
1 | BTN II-Terra Santa, Suku Madohi: | 2 | 7 | 8 |
2 | Aldeia Gólgota, Madohi | 0 | 3 | 3 |
3 | Aldeia Loron matan, Suco Madohi | 0 | 4 | 4 |
4 | Aldeia Tasi Mean, Suku Comoro | 0 | 1 | 1 |
5 | Aldeia 4 Setembru, Comoro | 0 | 2 | 2 |
6 | Aldeia Fomento I, Suku Comoro | 0 | 3 | 3 |
7 | Aldeia Fomento II, Suku Comoro | 0 | 1 | 1 |
8 | Aldeia Fomento III, Suku Comoro | 0 | 1 | 2 |
9 | Aldeia Aimutin, Suku Comoro | 0 | 1 | 1 |
10 | Aldeia03, Suku Fatuhada | 0 | 7 | 7 |
11 | Aldeia 05, Suku Fatuhada | 0 | 3 | 3 |
12 | Aldeia 20 de Setembro, Suku Bebonuk | 1 | 2 | 2 |
13 | Aldeia Teki-Teki,Suku Bairro Pité | 0 | 1 | 1 |
14 | Aldeia Frekat, Suku Bairro Pite | 0 | 4 | 4 |
15 | Aldeia 5 de Outubro, Suku Bairro Pité | 0 | 0 | 1 (foun) |
16 | Aldeia Mate Restu, Suku Vila Verde | 0 | 2 | 2 |
17 | Aldeia Hura, Suku Motael, | 0 | 0 | 1 (foun) |
18 | Kuarentena Carla Masion | 0 | 0 | 1 (foun) |
19 | Ministériu Finansas | 0 | 3 | 3 |
20 | SEFOPE | 0 | 9 | 9 |
21 | Ministério Transportes e Comunicação | 0 | 2 | 2 |
22 | EMONC (Emergency Obstetrics and Neonatal Care) training/Hospital Nacional Guido Valadares |
0 | 7 | 7 |
TOTAL KAZU
OHIN
Kazu detetadu 72 iha Dili ne’e, fahe ba cluster 22, namkari iha instituisaun 3, eventu 1
& Suku 7 iha Postu Administrativu D. Aleixo, no mos Postu Administrativu Vera Cruz.
3
3. EVOLUSAUN SURTU COVID-19 IHA MUNISIPIU BAUCAU
1. Munisipiu Baucau, iha pozitivu nain 6, fahe ba Cluster rua:
a) Cluster Baucau Vila: kazu detetadu 3 (ida iha 2 Marsu, nain 2 iha dia 13 de
Marsu)
b) Cluster Sentru Saúde Wailili: Kazu detetadu 3 (profisionais saúde hotu).
2. Autoridade saúde Munisipiu Baucau deside taka temporariamente Sentru Saúde Wailili,
halo ona dezinfesaun, hafoin sei organiza prestasaun kuidadus primaries saúde ba
populasaun iha area ida ne’ebá.
3. Atividade buka-tuir kontaktu besik iha Munisipiu Baucau, kompleta ona. Hahú ohin,
amostra sira laboratoriu nian hahú halo análize iha Hospital Referensia Eduardo
Ximenes, Baucau. Waihira volume análize bo’ot liu, maka sei lori mós mai Laboratoriu
Nasional iha DIli.
4. Governu deside ona atu impoin Serka Sanitária ba Munisipiu Baucau durante 14 dias.
Iha periudu ida ne’e ekipa konjunta saúde nian sei buka-tuir kontaktu besik husi kazu
pozitivu sira hotu, no identifika grupu de risku sira hodi halo análize laboratóriu.
4. SURTU COVID-19 IHA MUNISIPIU VIQUEQUE
1. Laboratoriu Nasional Saúde simu 158 amostras horiseik husi Munisipiu Viqueque. Hafoin
halo análize deteta kazu pozitivu 2. Ida husi Aldeia Umane Iku, Ossu de Cima, Postu
Administrativu Ossú, ida seluk husi Aldeia Lari, Suku Afaloikai, Postu Administrativu
Uatu-Lari. Nain rua ne’e hotu husi DIli, ida primeiru iha dia 12 de Marsu, ho autorizasaun
CIGC atu ba hakoi mate, ida segundu ida dia 8 de Marsu.
2. Ekipa konjunta saúde hala’o ona atividade buka-tuir kontaktu-besik husi kazu pozitivu
nain 2 ne’e.
5. APELU
1. Hakarak halo apelu espesiál ida ba profisionais saúde sira, ho mós kolega sira husi
profisaun seluk ne’ebé hamrik iha liña oin kedas, husi kombate hasoru surtu COVID-19,
ne’ebé naklekar dadaun iha Timor-Leste nia laran. Ita nia dezafiu importante maka buka
identifika kontaktu-besik husi kazu pozitivu sira hotu, foti amostra, impoin kuarentena
ba sira ne’ebé iha risku, izola sira ne’ebé pozitivu, maski asimtomatiku, atu nune’e labele
hada’et tutan ba ema seluk. Ema balun seidauk bele, ka seidauk hakarak kompriende sa
ida maka ita halo, sei insulta, sei habelar lia falsu, sei tuda ita ho fatuk nafatin.
Ingratidaun ka falta gratidaun, halo fuan moras, maibé fuan moras labele sai obstákulu
atu kumpri ita nia misaun importante hodi proteje ita nia komunidade, ita nia Povu, liuliu sira ne’ebé vulnerável liu.
2. Apela ba populasaun Timor-Leste tomak, liu-liu iha Munisipiu Dili, Baucau ho Viqueque
atu nafatin hakmatek. Maski kazu konfirmadu aumenta ba beibeik, no naklekar mós ona
ba Munisipiu Baucau & Viqueque, husu atu tu’ur nafatin hakmatek, atu nafatin matanmoris neon nain, lalika sé tilun ba lia-anin ka rumores, pratíka nafatin medida sira
ne’ebé ita hotu hatene ona: (a) Uza mascara; (b) fase liman beibeik ho sabaun ka
4
dezinfetante ruma; (c) evita kose liman ba matan, inus ho ibun; (d) wainhira
kumprimenta malu, lapresiza ka’er liman, bensa-liman, rei-malu ka haku’ak malu; (e)
evita halibur malu barak; (f) hamri’ik ka tur do’ok husi ema seluk, mínimu metru ida ho
balun.
-ninin no rohanRMA