===KONFERÉNSIA IMPRENSA=== 12 MARSU 2021

Ohin, loron 12 marsu 2021, hodi Centro Integrado Gestão de Crises-Sala Situação (CIGC-SS) nia naran, hakarak hato’o ba jornalista no ba públiku tomak, informasaun hanesan tuirmai:

PROGRESU ATIVIDADE PREVENSAUN NO MITIGASAUN SURTU COVID-19 IHA MUNISÍPIU DILI

Husi horiseik mai ohin iha Dili, amostra ne’ebé rekolla iha atividade buka tuir kontaktu-besik, iha tan kazu positivu nain 11, ho detallu hanesan tuir mai:

Kazu pozitivu 1, husi Aldeia 4 de Setembru, Suku Comoro, Postu Administrativu Dom Aleixo, Munisípiu Dili. Pozitivu ida-ne’e kontaktu besik ho kazu iha cluster Ministériu Transportes e Comunicações (MTC)

Kazu pozitivu 4, husi Aldeia Frekat, Suco Bairru Pité, Postu Administrativu Dom Aleixo, Munisípiu Dili. Pozitivu ida-ne’e kontaktu-besik ho kazu ida iha cluster Ministériu Finansas.

Kazu pozitivu 4, profisionál saúde ne’ebé halo formasaun Emergency Obstetrics and Neonatal Care (EMONC) iha Óspital Nasionál. Sira kontaktu-besik ho profisionál saúde ida ne’ebé mós halo formasaun hanesan iha HNGV, ne’ebé anunsia pozitivu iha dia 10 marsu. Hamutuk hotu sira na’in 5 ne’ebé tuir formasaun EMONC no detetadu nu’udar kazu pozitivu, la’os serbísu iha HNGV, maibé nu’udar kontaktu-besik husi profisionál saúde ida ne’ebé pozitivu iha 9 marsu.

Kazu pozitivu 2, rezultadu husi vijilánsia sentinela iha Sentru Saúde Formoza, ida hela iha aldeia materestu, Vila Verde, ida iha Fatuhada, ho nune’e, kazu detetadu ka pozitivu iha Dili husi 7 marsu to’o ohin, hamutuk hotu 47.

Ho baze ba informasaun foun ne’ebé ekipa konjunta saúde nian rekolle, cluster kazu pozitivu iha Dili, hetan revizaun hanesan tuirmai:

BTN II-Terra Santa, Suku Madohi kazu 6

Aldeia Gólgota, Suku Madohi kazu 3

Aldeia Lurumata, Suku Madohi kazu 2

Aldeia 4 Setembru, Comoro kazu 2

Aldeia Fomento I, Suku Comoro kazu 3

Aldeia 05, Suku Fatuhada kazu 3

Bebonuk kazu 2.

Delta kazu 1

Aldeia Frekat, Suku Bairro Pite 3 (grupu foun)

Ministériu Finansas kazu 3

SEFOPE kazu 9

Ministériu Transporte no Komunikasaun kazu 2

EMONC (Emergency Obstetrics and Neonatal Care) training/HNGV kazu 5

Formoza kazu 2

Kazu 47 ne’e fahe ba cluster 14, namkari iha instituisaun 3, eventu 1 no Suku 6 iha Postu Administrativu Dom Aleixo, nomós Postu Administrativu Vera Cruz.

Aproveita esplika ba populasaun katak, dadus ne’ebé iha relasiona ho HNGV, hatudu katak seidauk iha profisionál saúde seluk tán ne’ebé serbísu iha HNGV, maka hetan kontájiu husi kazu pozitivu ida ne’ebé anunsía iha 9 marsu.

Sira hotu ne’ebé iha kontaktu-besik ho kazu ida ne’e, halo hotu test ona, no iha hotu ona kuarentena. Kontájiu ne’ebé akontese iha unidade pediatria no maternidade ninia hun mai husi liur, no seidauk hatudu katak naklekar ba unidade seluk iha óspital nia laran.

Maski nune’e, dirijente sira iha HNGV, hahú reduz ona prestrasaun asisténsia médika ne’ebé la’os espesializada iha área maternidade no pediatria durante loron 3 nia laran, tuir protokolu kontinjénsia óspital nian rasik. Serbísu sira seluk, hanesan emerjénsia, konsulta ambulatória, no serbísu iha área espesializada seluk, nafatin funsiona hanesan baibain.

PROGRESU HUSI ATIVIDADE PREVENSAUN NO MITIGASAUN SURTU COVID-19 IHA MUNISÍPIU COVALIMA.

Atividade iha suai vila, no postu administrativu sira, eseptu fatumea la’o normal, hahú kedas horiseik.

Ekipa konjunta saúde horiseik foti kedas amostra husi kontaktu-besik kazu pozitivu 2 ne’ebé anunsía horiseik. Rezultadu hatudu negativu, maibé sei presiza negativU dala 1 tán, atu bele deklara livre husi kontájiu.

Sentru Saúde sira iha Munisípiu Covalima, ho mós Óspitál Referénsia Suai, nafatin hala’o atividade vigilánsia sentinela.

PROGRESSU ATIVIDADE PREVENSAUN NO MITIGASAUN SURTU COVID-19 IHA MUNISÍPIU SIRA SELUK NO RAEOA.

Ekipa konjunta saúde iha Munisípiu Baucau buka-tuir kontaktu-besik husi kazu pozitivu iha Dili, hasai amostra lori mai análize iha laboratóriu. Kontaktu-besik ida tenki lori mai kuarentena iha Dili.

DADUS JERAL:

Kazu foun: 11

Kazu rekuperadu: 0

Kazu ativu: 76

ESPLIKASAUN ADISIONÁL

Fó hanoin ba populasaun katak Rezolusaun Governu Nº12/2021, 8 de Marsu kona-ba serka sanitária iha Munisípiu Dili, proibi ema atu tama sai husi Dili. Hotu-hotu tuur hakmatek iha fatin. Autoridade ne’ebé bele autoriza ema nia movimentu maka Brigadeiru Jenerál Aluk, Diretór Sentru Integradu Jestaun Krizi. Rezolusaun Governu ne’e mós obriga sidadaun hotu iha sidade Dili, atu halo konfinamentu domisiliáriu jerál. Ida ne’e signifika, hela iha uma, labele sai. Sai deit wainhira presiza tamba moras, hola hahán, ou sira ne’ebé halo serbísu esensiál.

Hakarak mós informa ba públiku katak ema barak sirkula informasaun iha rede sosiál sira, kona-ba kazu pozitivu ne’ebé grave no ‘’hein deit ona’’. Balun fali sirkula fotografia ema halo serimónia funerál, hodi dehan ‘’rate metinaro ohin resmi hakoi covid na.” Balun fali nafatin sei ‘’deskonfia’’ katak moras Covid-19 laeziste, Governu maka politiza, no seluk tan.

Iha situasaun pandemia iha fatin hotu-hotu, mosu mós fenómeu ne’ebé matenek nain sira hanaran ‘’infodemia,’’ katak informasaun barak demais, no informasaun ne’ebé lainforma, maibé ‘’dezinforma’’ no buka atu kuda dúvida, hamosu deskonfiansa, no halo tauk ema.

Autoridade estadu nian ne’ebé serbísu loron no kalan atu prevene no hakotu surtu Covid-19 iha Timor-Leste, komprometidu atu nafatin hato’o informasaun ne’ebé loos no faktuál kona-ba buat hotu relasiona ho Covid-19, liu husi konferénsia imprensa regulár. Sei lasubar buat ida, sei hato’o informasaun hotu ba povu, tamba ita hotu hamutuk iha batalla ida ne’e. Laiha razaun atu subar buat ida, tamba laiha duni buat ida atu subar.

APELU

Husu ba populasaun iha Dili laran tomak, atu nafatin kalma, lalika pániku, halo tuir regra konfinamentu domisiliáriu jeral, fó tempu ba ekipa konjunta saúde buka tuir kontaktu-besik sira hotu.

Hakarak apela ba populasaun iha Covalima, atu nafatin disiplina iha medidas protesaun no ijiene pessoál, no evita hakat ba-mai iha fronteira.

Apela mós ba populasaun Timor-Leste tomak, liu-liu iha munisipiu sanulu seluk ho RAEOA atu tuur hakmatek iha fatin, atu nafatin matan-moris neon na’in, pratíka nafatin medida sira ne’ebé ita hotu hatene ona:

(a) Uza máskara;

(b) Fase liman bebeik ho sabaun ka dezinfetante ruma;

(c) Evita kose liman ba matan, inus ho ibun;

(d) Wainhira kumprimenta malu, lapresiza kaer-liman, bensa-liman, rei-malu ka haku’ak-malu;

(e) Evita halibur malu barak;

(f) Hamriik ka tuur dook husi ema seluk, mínimu metru ida ho balun.