===KONFERÉBSIA IMPRENSA===
10 MARSU 2021, 16H00
Dr Rui Maria de Araújo,
(Kordenadór Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste,
CIGC-SS)
Ohin, loron 10 fulan marsu 2021, hodi Centro Integrado Gestão de Crises, Sala Situação (CIGC-SS) nia naran, hakarak hato’o ba jornalista, no ba públiku tomak, informasaun hanesan tuir mai:
✅PROGRESU ATIVIDADE PREVENSAUN & MITIGASAUN SURTU COVID-19 IHA MUNISIPIU
DILI
Hafoin deteta kazu foun rua iha bairru BTN II, Tasi Tolu, Suku Madohi, Postu Administrativu Dom Aleixo, iha 7 marsu, ekipa konjunta saúde buka-tuir kontaktu-besik husi kazu rua ne’e. Atividade buka-tuir kontaktu-besik, hahú iha 7 marsu ne’e kedas, to’o ohin meiu-dia anostra ne’ebé hamutuk total 472. Husi amostra hirak ne’e, total iha 24 pozitivus (husi horiseik mai ohin iha
tan kazu pozitivu hamutuk nain 3).
Iha sorin seluk, husi mós atividade rastreiu aleatóriu/random screning ne’ebé hala’o husi 6 marsu to’o ohin iha Dili laran, ekipa konjunta saúde rekolle 1281. Husi total amostra ne’e, 528 negativu, 752 iha prosesu hela no seidauk iha ida maka pozitivu.
Kazu detetadu ka pozitivu iha Dili, fahe ba foku/agrupamentu/cluster hanesan tuirmai:
1️⃣BTN II-Terra Santa: kazu 6.
2️⃣Ministériu Finansas/Aldeia 4 Setembru, Comoro: kazu 4.
3️⃣SEFOPE: 9.
4️⃣Bebonuk: 2.
5️⃣Ministériu Transportes e Comunicação: Kazu 2.
6️⃣Hospital Nasional Guido Valadares: 1.
✅PROGRESU HUSI ATIVIDADE PREVENSAUN & MITIGASAUN SURTU COVID-19 IHA MUNISIPIU COVALIMA.
1️⃣Horiseik, dia 9 marsu, kompleta loron 14 hafoin kazu estensionista agrikultura nian,
ne’ebé hela iha aldeia Onularan, suku Maudemu, Postu Administrativu Tilomar, halo kontaktu diretu ho kolega serbísu nomós ema seluk iha Suai Vila. Ema hotu ne’ebé tama kritériu kontaktu-besik husi kazu ne’e, inklui nia-oan na’in 4, funsionáriu Ministériu
Agrikultura no Peskas, no viziñu sira, hamutuk hotu na’in 75 iha Tilomar, no 22 pessoas iha Suai Vila, halo ona segundu teste iha 8 -9 marsu rezultadu hatudu negativu.
Ho negativu dala rua ne’e signifika kontaktu-besik hirak ne’e, bele deklara ona, livre husi kontájiu vírus SARS-CoV-2.
2️⃣Ekipa konjunta saúde iha Unidade Territorial CIGC-SS Munísipiu Covalima, sei nafatin monitoriza situasaun iha Suku Belulik Leten, Postu Administrativu Fatumea. Kazu ikus-liu iha Postu Administrativu ida ne’e deteta iha dia 6 de Marsu. Kontaktu-besik husi kazu konfirmadu 13, iha Suku Belulik Leten, balun segundu teste negative ona, balun fali sei tenki teste iha loron hirak tuir mai.
3️⃣Ho baze ba faktu sira hanesan temi iha leten, Konsellu Ministru ohin deside ona atu
hapara serka sanitária iha Munisípiu Covalima, maibé mantein nafatin serka iha Postu Administrativu Fatumea, to’o kompleta tan loron 14, sura husi loron ne’ebé deteta kazu ikus-liu (6 marsu 2021).
4️⃣Sei nafatin relasiona ho Munisipiu Covalima, hakarak klarifika mós asuntu balun hanesan tuir mai:
▶️Iha loron 28 janeiru 2021, 10 fevereiru 2021 & 16 fevereiru 2021, liuhusi atividade vijilánsia sentinela iha ospitál referénsia suai, rekolle amostra husi bebé na’in 3 ne’ebé iha infesaun respiratória aguda.
Sira-nia amostra hanesan mós ho amostra vijilánsia sentinela sira seluk haruka mai laboratoriu nasionál saúde iha Dili.
Iha 7 marsu, laboratóriu nasionál saúde informa ekipa konjunta saúde iha Covalima katak sira-nia rezultadu pozitivu.
▶️Ekipa konjunta saúde nian iha Covalima, kontakta kedas familia husi bebé na’in 3 ne’e, hodi foti hikas amostra ba bebé sira ne’e atu bele sertifika se pozitivu duni ka la’e, hafoin foti mós amostra ba sira-nia família hamutuk ema na’in 35.
Husi análize ba amostra hirak ne’ebé foti
iha 8 marsu hatudu rezultadu negativu hotu kedas. Akontesimentu ida ne’e halo ema balun iha komunidade Suai vila nia le’et deskonfia katak Governu halimar ho kazu Covid-19, Governu maka
inventa. IDA NE’E LA LOOS.
▶️Repetisaun ba análize ne’e, prosedimentu normal ne’ebé adopta iha laboratóriu sira hotu, wainhira iha dúvida kona-ba rezultadu ruma.
✅PROGRESSU ATIVIDADE PREVENSAUN & MITIGASAUN COVID-19 IHA MUNISIPIU SIRA SELUK NO RAEOA.
Husi 3 marsu to’o ohin ekipa saúde nian iha munisipiu 10 no RAEOA amostra ne’ebé rekolle hamutuk hotu 789 vijilánsia sentinella.
Husi total ne’e 545 negativu, 244 sei iha prosesu & laiha nem ida maka pozitivu.
✅DADUS JERAL:
1️⃣Kazu foun: 3.
2️⃣Kazu rekuperadu: 0.
3️⃣Kazu ativu: 51.
4️⃣Husi 1 marsu to’o 10 marsu totál entrada hus fronteira terrestre regular 75 & irregular 7.
✅ESPLIKASAUN ADISIONÁL
Aproveita oportunidade atu esplika ba públiku tomak konseitu KONTAKTU-BESIK. Wainhira deteta kazu konfirmadu ida, presiza buka-tuir ema hotu ne’ebé hala’o kontaktu-besik ho kazu ne’e. Tama iha kritériu kontaktu-besik ema hotu ne’ebé;
1️⃣Iha kontaktu, ka hasoru -malu ho ema ruma ne’ebé rezultadu teste pozitivu, durante ka liu minutub15, iha distánsia menus husi metru 1, bele iha uma-laran, ka bele mós iha
liur;
2️⃣Moris hamutuk iha uma ida ho ema ruma ne’ebé rezultadu teste pozitivu;
3️⃣Tu’ur iha distánsia kadeira rua ho ema ruma ne’ebé teste pozitivu, iha transporte
públiku terrestre, iha ro-ahi ka iha aviaun;
4️⃣Hamutuk iha fatin sira hanesan uma-laran, ka fatin sorumutuk ho ema ne’ebé iha rezultadu teste pozitivu durante liu oras rua nia laran;
5️⃣Halo kontaktu fíziku ho ema ne’ebé rezultadu teste pozitivu, sein uza ekipamentu
protesaun individuál ho loloos;
6️⃣Halo atendimentu ba pasiente pozitivu sein uza ekipamentu protesaun individual halo
loloos;
Ekipa konjunta saúde nian iha terrenu agora fokus liu iha rekolla amostra husi kontaktu-besik, tuir kriteriu ne’ebé deifini iha leten, hodi nunue’e bele hakotu korrente transmisaun iha foku/agrupamentu/cluster hirak ne’ebé temi ona iha leten.
Ita sei iha amostra rihun ida resin maka hein ninia rezultadu. Tan ne’e laboratoriu PRESIZA FOKUS BA EMA NE’EBÉKONTAKTU-BESIK ho sira ne’ebé pozitivu.
Sira ne’ebé laprienxe kriteriu 6 ne’ebé temi iha leten, favór ida lalika prekupa demais. Importante maka nafatin pratíka métodu ijiéne no protesaun pessoál ne’ebé esplika bebeik
ona.
✅APELU
1️⃣Husu ba populasaun iha Dili laran tomak, atu nafatin kalma, lalika pániku, halo tuir regra
konfinamentu domisiliáriu jeral, ba populasaun rezidente iha Munisipiu Dili, fo’o tempu
ba ekipa saúde buka tuir kontaktu-besik sira hotu.
2️⃣Maski Governu deside ona atu hakotu serka sanitaria, hakaran apela ba populasaun iha Covalima, atu nafatin disiplina iha medidas protesaun no ijiene pessoál, no evita hakat
ba-mai iha fronteira.
#MédiaPaláciodasCinzas
