6 MAIU 2021, 18H45
Dr. Rui Maria de Araújo
Kordenadór Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste,
(CIGC-SS)
Ohin, loron 6 fulan maiu 2021 hodi Centro Integrado Gestão de Crises-Sala Situação nia naran, hakarak hato’o ba jornalista no ba públiku tomak informasaun hanesan tuirmai:
✅DADUS JERÁL BA TIMOR-LESTE TOMAK
1️⃣Kazu foun ne’ebé relata ohin : 84 (65 iha Díli, 19 iha munisípiu seluk)
➡️Husi kazu ohin iha mane 54, feto 30
Husi total kazu detetadu foun ohin, hirak ho idade tinan <12:3; ho idade entre tinan 12-59 nain 80 (95,2%); ho idade>60: 1
2️⃣Komulativu kazu konfirmadu (sura husi 21 marsu 2020-6 maiu 2021): 2870
3️⃣Rekuperadu ohin 6 maiu 2021: 81
4️⃣Kazu ativu ohin 6 maiu 2021: 1417
5️⃣Husi horiseik mai ohin teste ne’ebé mak Laboratóriu Nasionál Saúde halo hamutuk 1102 PCR, ho detallu hanesan tuirmai:
▶️Vijilánsia sentinela: 53
▶️Rastreiu ba kontaktu (Contact tracing): 94
▶️Rastreiu Aleatoriu (Random Screening): 116
▶️Viájen sai husi serka sanitária husi Dili: 483
▶️Viájen internasionál: 45
▶️Follow up iha kuarentena: 44
6️⃣Total testes PCR ne’ebé halo horseik 5 maiu iha munisípiu sira seluk hamutuk 336 ho detalle hanesan tuirmai:
↗️Baucau:152
↗️Maubisse: 136
↗️Suai: 33
↗️Maliana: 15
✅EVOLUSAUN SURTU COVID 19 IHA MUNIÍSPIU DÍLI, MUNISÍPIU SIRA SELUK NO MÓS RAEOA
Atu bele hatene surtu ida ninia evolusaun, nomós surtu ne’e aumenta ka diminui, indikadór ida ne’ebé matenek-nain epidemiolojia nian uza maka insidénsia.
Konvensionalmente insidénsia sukat total kazu foun, kada loron, pur 100 mil habitantes, no hatudu risku ne’ebé populasaun iha atu hetan da’et moras ida.
(Bele haree gráfiku📈nº1 hatudu kazu detetadu foun kada loron iha Timor-Leste tomak.
⏩Gráfiku iha leten hatudu katak média (rata-rata) ba ohin loron, husi insidénsia Covid-19 iha Timor-Leste durante loron 7 ikus maka 7,2/100 mil abitantes, enkuantu ba deit Munisípiu Díli ohin loron nian: 23,9/100 mil abitantes.
⏩Insidénsia iha leten sei nafatin hatudu katak Munisípiu Díli maka fatin ho risku bo’ot liu
atu populasaun hetan da’et & hada’et tutuan virus SARS-CoV-2.
✅INFORMASAUN HUSI IZOLAMENTU
1️⃣Iha 5 maiu 2021 izolamentu Vera Cruz halo tratamentu ba kazu detetadu na’in 33. Iha área obstetrisia na’in 11, medisina interna 17 pediatria 5.
🏥Na’in 11 iha obstetrisia kategoria moderadu hotu, sira-nia kondisun estável. Na’in 1 maka ho gravidez 42 semana, maibé iha kondisaun ‘’Intrauterine Fetal Death-IUFD’’. Médiku espesialista sira fó hela asisténsia espesializada.
🏥Sira na’in 17 iha medisina interna, 4 grave uza hotu oksijéniu, 13 moderadu.
🏥Kazu 5 pediatria, 1 grave uza CPAP, 4 moderadu lauza ona oksijéniu.
(Bele haree gráfiku📈aneksu kona-ba pozitivu hirak ne’ebé baixa ospitál kada loron & Komulativu.
➡️Koluna kór verde hatudu kazu foun ne’ebé deteta kada loron iha Timor-Leste laran tomak.
➡️Liña azúl iha gráfiku ne’e hatudu númeru kazu moderadu no grave ne’ebé baixa iha
Vera Cruz hatudu katak wainhira ema barak liu detetadu pozitivu, barak liutan maka sei baixa ho kategoria moderadu no grave.
✅INFORMASAUN ADISIONÁL
1️⃣Aproveita informa ba públiku katak hahú ohin ba oin, autoridade saúde deside ona atu adopta rekomendasaun OMS nian relasiona ho kritériu atu fó alta/deklara kazu detetadu ida rekuperadu ona ka seidauk.
Kritériu ne’ebé aplika iha fatin ho transmisaun komunitária hanesan iha Munísipiu Díli maka: loron 10 hafoin teste PCR pozitivu ka hafoin mosu sintomas, plus loron 3 tan, bele ona alta. Ida ne’e signifika, hafoin ema ida hetan pozitivu iha ninia teste PCR, ka hafoin ema ne’e hahú sente iha sintomas, liu tiha loron 13, nia bele ona alta husi izolamentu ka bele konsidera nu’udar rekuperadu.
2️⃣Aproveita informa mós ba públiku katak fatin atu halo teste PCR mak hanesan tuirmai:
🗣️Wainhira sente moras isin-manas, mear, kakorok moras ka sintoma seluk tan bele
bá konsulta iha Sentru Saúde ne’ebé besik atu bele halo swab.
🚗Wainhira atu husu autorizasaun esepsionál sai husi serka sanitaria iha Díli: bele báhalo swab iha Centro Convenções Díli (CCD)
📞Wainhira sente katak sai kontaktu-besik ba ema ruma ne’ebé detetau pozitivu ona,
no seidauk hetan kontaktu husi ekipa konjunta saúde: bele liga ba numeru 119 atu organiza oinsá foti swab.
👩🍳Ekipa Saúde na Familia (SnF) iha Sentru Saúde sira iha Dili, halo mós vizita bá bairru
ho aldeia sira ne’ebé detetadu kazu barak ona. Sira ne’ebé iha sintomas, ka sente kontaktu besik ho kazu pozitivu ruma, bele hakbesik ba sira hodi halo swab.
✅APELU
1️⃣Apela ba populasaun iha Timor-Leste laran tomak atu tu’ur hakmatek, kumpri ho rigor regra serka sanitaria no konfinamentu domisiliáriu ne’ebé Konsellu Ministru deside ona implementa hahú 30 abril.
Husu atu hotu-hotu kolabora ho autoridade saúde sira hodi bele buka-tuir ema hotu ne’ebé hetan da’et ona virus ne’e, no izola husi ema ne’ebé seidauk hetan da’et tutan.
2️⃣Apela ba populasaun iha Díli laran nomós iha Munisipiu sira seluk, atu aprezenta-an iha fasilidade saúde públiku ne’ebé besik, wainhira sente isin-manas, kakorok moras, inus-been, ka me’ar, hodi bele hetan atendimentu husi profisionál saúde sira.
Wainhira sedu liu hatene se virus ne’e kona ita ka la’e, di’akliu, nune’e bele hetan atendimentu sedu liu, no prevene tama ba iha situasaun ne’ebé hanaran sindroma insufisiénsia respiratória aguda (SIRA) ka dada iis susar ka difisil atu dada iis.
3️⃣Ba populasaun iha Timor-Leste laran tomak, favór respeita nafatin regra prevensaun no ijiéne individual ne’ebé Governu hatuur ona atu prevene moras Covid-19 da’et ba mai. Regra sira ne’e hanesan ita hotu hatene ona maka:
↘️Uza máskara
↘️Fase liman bebeik ho sabaun ka uza dezinfetante ruma
↘️Evita kose liman ba matan, inus ho ibun
↘️Wainhira kumprimenta malu lapresiza kaer liman, bensa-liman, rei-malu ka hakuak malu
↘️Evita halibur malu barak
↘️Hamriik ka tuur dook husi ema seluk mínimu metru ida ho balun.
#MédiaPaláciodasCinzas