KOMUNIKADU BA IMPRENSA 17 de Maiu 2021

170521 Dili

CI 17 de Maio de 2021

KOMUNIKADU BA IMPRENSA
17 de Maiu 2021, 17H15.
(Dr Rui Maria de Araújo, Kordenador Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste,
CIGC-SS)
Ohin, loron 17 fulan Maiu 2021, hodi Centro Integrado Gestão de Crises, Sala Situação (CIGC-SS) nia
naran, hakarak hato’o ba jornalista, no ba públiku tomak, informasaun hanesan tuir mai:
I. DADUS JERAL BA TIMOR-LESTE TOMAK:
1) Kazu detetatu foun ne’ebé relata ohin dia 17 de Maiu de 2021: 131 (iha Dili 119, iha
Munisipiu seluk 12).
Husi total kazu detetadu foun ohin: mane 73, feto 58.
Husi total kazu detetadu foun ohin, hirak ho idade tinan <12:5; ho idade
entre tinan 12-59 nain 123 (93,8%); ho idade >60:3.
Husi total kazu detetadu foun ohin, proporsaun kazu sintomátiku hamutuk
9,9%.
2) Total kazu konfirmadu kumulativu iha 17 de Maiu 2021 (sura husi 21 Marsu 2020):
4589.
3) Kazu rekuperadu ne’ebé ralata ohin, dia 17 de Maiu 2021: 75.
4) Total kazu ativu ohin, dia 17 de Maiu 2021:2173.
5) Husi horiseik mai ohin, dia 17 de Maiu, hamutuk hotu Laboratóriu Nasionál Saúde
halo
553 testes PCR iha Dili, ho detalles hanesan tuir mai:
a) Vijilánsia sentinela:
4.
b) Rastreiu ba kontaktu (Contact tracing):
93.
c) Rastreiu Aleatoriu (Random Screening):
105.
d) Viajen sai husi serka sanitária Munisipiu Dili:
330.
e) Viajen internasionál:
19.
f) Follow up iha quarentena:
2.
6) Total testes PCR ne’ebé halo horiseik dia 16 de Maiu iha Munisipiu sira seluk ,
REAOA & HNGV, hamutuk
271, ho detalle hanesan tuir mai: (a) Baucau:29; (b)
Ermera:25; (c) Maliana:12; (d) Maubisse:23; (e) RAEOA:3; (f) Suai:55; (g)
Viqueque:45; (h) HNGV:79.

2
II. TABELA EVOLUSAUN SURTU COVID 19 IHA TIMOR-LESTE: HUSI 21 MARSU 2020 – 17 MAIU
2021.
(Tuir klasifikasaun transmissaun OMS nian)

MUNISIPIU KAZU
DETETADU
FOUN IHA
24 ORAS
IKUS
KAZU
REKUPERADU
IHA 24 ORAS
IKUS
KAZU
ATIVU
KUMULATIVU
REKUPERADU
KUMULATIVU
KAZU
KONFIRMADU
ÓBITU
IHA 24
ORAS
IKUS
KUMULATIVU
ÓBITU
KLASIFIKASAUN
TRANSMISSAUN
1 AILEU 0 0 6 5 11 0 0 Kazu esporádiku
2 AINARO 0 0 8 15 23 0 0 Kazu esporádiku
3 BAUCAU 0 0 124 78 202 0 0 Kazu iha Cluster
4 BOBONARO 4 0 16 12 28 0 0 Kazu esporádiku
5 COVALIMA 1 0 87 18 105 0 0 Kazu iha Cluster
6 DILI 119 75 1806 2125 3940 0 9 Transmisaun
Komunitária
7 ERMERA 2 0 18 49 67 0 0 Kazu iha Cluster
8 LAUTEM 0 0 11 12 23 0 0 Kazu esporádiku
9 LIQUIÇA 0 0 11 10 22 0 1 Kazu esporádiku
10 MANATUTO 0 0 8 6 14 0 0 Kazu esporádiku
11 MANUFAHI 0 0 1 52 53 0 0 Kazu iha Cluster
12 RAEOA 0 0 1 7 8 0 0 Kazu esporádiku
13 VIQUEQUE 5 0 76 17 93 0 0 Kazu iha Cluster
TOTAL 131 75 2173 2406 4589 0 10

III. EVOLUSAUN SURTU COVID 19 IHA MUNISPIU DILI, MUNISIPIU SIRA SELUK NO MÓS RAEOA
Atu bele hatene surtu ida ninia evolusaun, no mós surtu ne’e aumenta ka diminui, indikador
ida
ne’ebé matenek-nain epidemiolojia nian uza, maka insidénsia. Konvensionalmente
insidénsia sukat
total kazu foun, kada loron, pur 100 mil habitantes, no hatudu risku ne’ebé
populasaun iha atu hetan da’et moras ida
.
Gráfiku nº1: hatudu kazu detetadu foun kada loron iha Timor-Leste tomak, pur Munisipiu & RAEOA.
Gráfiku iha leten hatudu katak média (rata-rata) ohin, husi insidénsia Covid-19 iha
Timor-Leste durante loron 7 ikus maka
13,4/100 mil abitantes, enkuantu ba deit
Munisipiu Dili 41,9/100 mil abitantes.
3
Insidénsia iha leten sei nafatin hatudu katak Munisipiu Dili maka fatin ho risku bo’ot liu
atu populasaun hetan da’et & hada’et tutuan virus SARS-CoV-2.
Ilustrasaun seluk husi taxa insidénsia: se ita haree didi’ak ba dadus kazu pozitivu ne’ebé
iha, Timor-Leste atinji
! 1000 kazus iha loron 384 nia laran, maibé
! iha loron 17 nia laran deit, husi 1000 sa’e ba 2000 kazus,
! hafoin iha loron 11 nia laran deit, husi 2000 sa’e ba 3000 kazus,
! no ikus liu, iha deit loron 6 nia laran, sa’e husi 3000 ba 4000 kazus.
IV. INFORMASAUN HUSI IZOLAMENTU
1. Iha dia 17 de Maiu de 2021, izolamentu Vera Cruz halo tratamentu ba kazu detetadu nain
29.
Iha área obstetrisia nain 13, no iha medisina interna nain 16.
Sira nain 13 iha obstetrisia, kategoria moderadu hotu, sira nia kondisaun
estável.
Husi sira nain 16 iha medisina interna, 1 kritiku uza ventilador, 5 grave uza
oksijéniu, nain 10 moderadu.
Gráfiku nº 2: Total kazu pozitivu hirak ne’ebé baixa ospital kada loron & kumulativu.
Koluna kór verde hatudu kazu foun ne’ebé deteta kada loron iha Timor-Leste laran
tomak.
Liña azul iha gráfiku ne’e, hatudu númeru kazu moderadu no grave ne’ebé baixa iha
Vera Cruz, no hatudu katak wainhira ema barak liu detetadu pozitivu, barak-liu tan maka
sei baixa ho kategoria moderadu no grave.
2. Informa mos ba públiku katak husi fulan Marsu 2021 to’o ohin, iha fatin izolamentu Vera
Cruz, husi inan isin-rua ne’ebé deteta pozitivu, akontese/hala’o partu normal 9, hahoris liu
husi operasaun cezariana 3, partu asistidu ho ventoza 3, abortu 1, no bebé ne’ebé hahoris

4
iha kondisaun mate nain 2.
Total bebé 15 maka moris ho kondisaun saudável iha Vera
Cruz, husi inan sira ne’ebé deteta pozitivu, maibé la iha bebé ida maka pozitivu.
V. INFORMASAUN ADISIONÁL
1. Hakarak fo’o hanoin hikas ba públiku katak bele uza númeru hotline 119, hodi kontakta
ekipas operasionais iha Ministeriu Saúde. Pur ezemplu, se hakarak halo swab ba teste PCR,
bele kontakta 119, hafoin ema ne’ebé atende telefone sei enkamiña ba ekipa vijilánsia
epidemiolójika hodi bele organiza. Nune’e mós wainhira ida dúvida ka presiza atendimentu
ruma relasiona ho Surtu Covid-19, halo favor liga ba 119.
2. Aproveita informa mós ba públiku katak, fatin atu halo teste PCR maka hanesan tuir mai:
Wainhira sente moras isin-manas, mear, kakorok moras ka sintoma seluk tan:
bele ba konsulta iha Sentru Saúde ne’ebé besik, atu bele halo swab.
Wainhira atu husu autorizasaun esepsionál sai husi serka sanitaria iha Dili: bele
ba halo swab iha Centro Convenções Dili (CCD).
Wainhira sente katak sai kontaktu-besik ba ema ruma ne’ebé detetau pozitivu
ona, no seidauk hetan kontaktu husi ekipa konjunta saúde:
bele liga ba numeru
119 atu organiza oin sá foti swab.
Ekipa Saúde na Familia (SnF) iha Sentru Saúde sira iha Dili, halo mós vizita ba
bairru ho aldeia sira ne’ebé detetadu kazu barak ona. Sira ne’ebé iha sintomas,
ka sente kontaktu besik ho kazu pozitivu ruma, bele hakbesik ba sira hodi halo
swab.
VI. APELU
1. Apela ba populasaun iha Timor-Leste laran tomak atu tu’ur hakmatek, kumpri ho rigor regra
serka sanitaria no konfinamentu domisiliáriu ne’ebé Konsellu Ministru deside ona
implementa hahú da 30 de Abril, no estende tan ona semana 2 ba oin. Husu atu hotu-hotu
kolabora ho autoridade saúde sira hodi bele buka-tuir ema hotu ne’ebé hetan da’et ona
virus ne’e, no izola husi no labele hada’et-tutan ba ema ne’ebé seidauk hetan da’et.
2. Apela ba populasaun iha Dili laran no mós iha Munisipiu sira seluk, atu aprezenta-an iha
fasilidade saúde públiku (Sentru Saúde ka Ospitál) ne’ebé besik, wainhira sente isin-manas,
ka kakorok moras, ka inus-ben, ka mear, hodi bele hetan atendimentu husi profisionál saúde
sira. Wainhira sedu liu hatene se virus ne’e kona ita ka la’e, di’ak liu, hodi nune’e bele hetan
atendimentu sedu liu, no
prevene tama ba iha situasaun ne’ebé hanaran sindroma
insufisiénsia respiratória aguda (SIRA), ka susar/difisil atu dada-i’is.
3. Ba populasaun iha Timor-Leste laran tomak, favor respeita nafatin regra prevensaun no
ijiéne individual, ne’ebé Governu hatu’ur ona, atu prevene moras Covid-19 da’et ba mai.
Regra sira ne’e, hanesan ita hotu hatene ona, maka: (a) uza máskara; (b) fase liman beibeik
ho sabaun ka dezinfetante ruma; (c) evita kose liman ba matan, inus ho ibun; (d) wainhira
kumprimenta malu, la presiza ka’er liman, bensa-liman, rei-malu ka haku’ak malu; (e) evita
halibur malu barak; (f) hamri’ik ka tur do’ok husi ema seluk, mínimu metru ida ho balun.
-ninin no rohanRMA

Share via
Copy link
Powered by Social Snap
COVID-19 Timor-Leste

FREE
VIEW