KOMUNIKADU BA IMPRENSA 16 de Agostu de 2021

CI 16 de Agostu 2021

 

1
KOMUNIKADU BA IMPRENSA
16 de Agostu de 2021, 17H00.
(Dr Rui Maria de Araújo, Kordenador Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste,
CIGC-SS)
Ohin, 16 de Agostu de 2021, hodi Centro Integrado Gestão de Crises, Sala Situação (CIGC-SS) nia naran,
hakarak hato’o ba jornalista, no ba públiku tomak, informasaun hanesan tuir mai:
I. EVOLUSAUN SURTU COVID 19 IHA TIMOR-LESTE.
Tabela 1: dadus evolusaun surtu Covid-19 iha Timor-Leste, husi 21 de Marsu 2020 to’o 16 de Agostu de 2021.
II. DADUS JERAL BA TIMOR-LESTE TOMAK:
1) Kazu detetatu foun ne’ebé relata ohin dia 16 de Agostu de 2021: 117 (iha Dili 68 &
Covalima 15, RAEOA 10 & munisipiu seluk hamutuk 24).
Husi total kazu detetadu foun ohin: mane 54, feto 63.
Husi total kazu detetadu foun ohin, hirak ho idade tinan <20:17 (19,7%); ho
idade
entre tinan 12-59 nain 91 (77,7 %); ho idade >60:9.

MUNISIPIU KAZU
DETETA
DU FOUN
IHA 24
ORAS
IKUS
MÉDIA
INSIDÉNSIA
KADA
LORONPUR
100 MIL
ABITANTES
(Loron 7
ikus)
KAZU
REKUPERA
DU IHA 24
ORAS IKUS
KAZU
ATIVU
KUMULATIVU
REKUPERADU
KUMULATIVU
KAZU
KONFIRMADU
ÓBITU
IHA 24
ORAS
IKUS
KUMU
LATIVU
ÓBITU
KLASIFIKASAUN
TRANSMISSAUN
(Tuir klasifikasaun
transmissaun
OMS nian)
1 AILEU 6 6,3 4 32 52 84 0 0 Kazuiha Cluster
2 AINARO 3 7,1 0 36 57 93 0 0 Kazu iha Cluster
3 BAUCAU 0 4,7 3 54 723 778 0 1 Kazu iha Cluster
4 BOBONARO 3 5,4 5 78 247 329 0 4 Kazu iha Cluster
5 COVALIMA 15 15,4 20 180 227 417 0 0 Kazu iha Cluster
6 DILI 68 24,9 9 887 8.289 9.202 3 26 Transmisaun
Komunitária
7 ERMERA 0 13,6 0 695 305 1.000 0 0 Transmisaun
Komunitária
8 LAUTEM 0 0,0 0 0 60 60 0 0 Kazu iha Cluster
9 LIQUIÇA 6 5,8 0 35 26 62 0 1 Kazu iha Cluster
10 MANATUTO 0 0,3 0 1 88 89 0 0 Kazu iha Cluster
11 MANUFAHI 5 3,2 0 16 78 94 0 0 Kazu esporádiku
12 RAEOA 10 11,3 0 98 32 130 0 0 Kazu esporádiku
13 VIQUEQUE 1 0,9 0 29 314 344 0 1 Kazu iha Cluster
TOTAL 117 12,0 41 2.141 10.508 12.682 3 33

2
Husi total kazu detetadu foun ohin, 79 kazus ka 67,5% maka sintomátiku
(hatudu sintomas).
2) Kazu rekuperadu ne’ebé ralata ohin, dia 16 de Agostu 2021: 41.
3) Total kazu ativu ohin, dia 16 de Agostu 2021:2.141.
4) Total kazu konfirmadu kumulativu iha 16 de Agostu 2021 (sura husi 21 Marsu
2020):
12.682.
5) Total óbitu ne’ebé relata ohin, 16 de Agostu 2021: 3 (tolu), ho detalle hanesan tuir
mai:
! Mane, idade tinan 60, Timoroan, hela iha Dili, diagnostikadu iha 15 Agostu
2021, ho
sindroma insufisiénsia respiratória aguda (SIRA) tan bá Covid-19
(Teste PCR nia resultadu pozitivu, Cycle Threshold: E gene 30,4). Metebian
iha istória insufisiénsia renal krónika (estádio terminal), no hala’o
hemodiálize semana ida dala rua. Matebian iha mós istória ipertensaun
arterial ho diabetes. Transfere ba Vera Cruz iha 14h00, no hala’o
tratamentu, tuir protokolu tratamentu ba Covid-19. Maizoumenus 17h30
dia 15 Agostu, matebian i’is kotu tan bá
multiple organ failure. Teste PCR
hafoin i’is-kotu nafatin pozitivu (CT E gene 31,3). Familia kordena ona ho
ekipa saúde atu hala’o funeral tuir protokolu ne’ebé adopta iha Timor-Leste.
! Mane, idade tinan 76, hela iha Dili, diagnostikadu iha loron 14 Agostu 2021,
ho
sindroma insufisiénsia respiratória aguda (SIRA) tan bá Covid-19 (Teste
PCR nia resultadu pozitivu, Cycle Threshold: E gene 23,3)
. Transfere ba Vera
Cruz iha loron ne’e kedas, no hala’o tratamentu, tuir protokolu tratamentu
ba Covid-19. Maizomenus 19h00 dia 15 de Agostu, matebian i’is kotu, tan bá
tromboembolizmu pulmonar. Teste PCR hafoin i’is-kotu nafatin pozitivu (CT
E gene 12,2). Familia kordena ona ho ekipa saúde atu hala’o funeral tuir
protokolu ne’ebé adopta iha Timor-Leste.
! Feto, idade tinan 63, Timoroan, hela iha Dili, diagnostikadu iha loron 12
Agostu 2021, ho
sindroma insufisiénsia respiratória aguda (SIRA) tan bá
Covid-19 (Teste PCR nia resultadu pozitivu, Cycle Threshold:, E gene 21).
Metebian iha istória moras leusemia ho anemia grave. Transfere ba Vera
Cruz iha loron ne’e kedas, no hala’o tratamentu, tuir protokolu tratamentu
ba Covid-19. Maizoumenus dader 5h30 dia 16 de Agostu, matebian i’is kotu
tan bá
parajem cardioresporatória. Teste PCR hafoin i’is-kotu nafatin
pozitivu (CT E gene 24,4). Familia kordena ona ho ekipa saúde atu hala’o
funeral tuir protokolu ne’ebé adopta iha Timor-Leste.
6) Husi horiseik mai ohin, dia 16 de Agostu, hamutuk hotu Laboratóriu Nasionál Saúde
halo
323 testes PCR iha Dili, ho detalles hanesan tuir mai:
a) Vijilánsia sentinela:
25.
b) Rastreiu ba kontaktu (Contact tracing):80.
c) Rastreiu Aleatóriu (Random Screening):
69.
3
d) Viajen sai husi serka sanitária Munisipiu Dili:
106.
e) Viajen internasionál:
0.
f) Follow up iha quarentena:
43.
7) Total testes PCR ne’ebé halo horiseik, dia 15 de Agostu, iha Munisipiu sira seluk ,
REAOA & HNGV, hamutuk
210, ho detalle hanesan tuir mai: (a) Baucau:44; (b)
Ermera:0; (c) Maliana:12; (d) Maubisse:65; (e) RAEOA:26; (f) Suai:21;
(g)
Viqueque:7; (h) HNGV:35.
8) Total doze vasina ne’ebé fo’o ona ba populasaun elijível (tinan 18 ba leten), to’o
ohin dader 10H00, dia 16 de Agostu (tuir Sistema Informasaun Sáude iha Ministériu
Saúde):
Grafiku nº1 – Progresu vasina hasoru Covid-19 iha Timor-Leste.
N.B: atu bele hetan imunidade grupu ka ‘’herd immunity’’, hodi bele satan
transmisaun virus corona iha populasaun nia le’et,
pelu menus 70% husi
populasaun Timor-Leste tenki hetan vasina kompletu/ka doze rua
.
III. EVOLUSAUN SURTU COVID 19 IHA MUNISPIU DILI, MUNISIPIU SIRA SELUK NO MÓS RAEOA
Atu bele hatene surtu ida ninia evolusaun, no mós surtu ne’e aumenta ka diminui, indikador
ida
ne’ebé matenek-nain epidemiolojia sira uza, maka insidénsia. Konvensionalmente
insidénsia sukat
total kazu foun, kada loron, pur 100 mil abitantes, no hatudu risku ne’ebé
populasaun iha atu hetan da’et moras ida
.
Gráfiku nº2: kazu detetadu foun kada loron iha Timor-Leste tomak, pur Munisipiu & RAEOA.
Ba
uc
au:
12,
1/1
00
mil

4
1. Tabela 1 ho Gráfiku Nº2 iha leten hatudu katak média (rata-rata) ohin, husi insidénsia Covid-
19 iha Timor-Leste, durante loron 7 ikus maka
12,0/100 mil abitantes, enkuantu ba deit
Munisipiu Dili 24,9/100 mil abitantes.
2. Ohin, insidénsia Munisipiu Covalima ho insidénsia 15,4/100 mil abitantes, tuir kedas Ermera
13,6/100 mil abitantes, RAEOA ho insidénsia 11,3/100 mil abitantes, Munisipiu Ainaro ho
insidénsia 7,1/100 mil abitantes,
Munisipiu Aileu ho insidénsia 6,3/100 mil abitantes,
Munisipiu Liquiça
ho insidénsia 5,8/100 mil abitantes, hafoin Munisipiu Bobonaro ho
insidénsia 5,4/100 mil abitantes.
3. Dadus iha leten hatudu katak (a) Insidénsia Munisipiu Dili, ho Munisipiu Covalima tu-tuir
malu a’as-liu iha Timor-Leste laran tomak; (b) Munisipiu ha’at seluk – Ermera, Ainaro, Aileu,
Bobonaro, Liquiça – ho RAEOA, mós hatudu risku a’as-liu, atu populasaun hetan da’et, no
hada’et tutan virus SARS-CoV-2, iha komunidade nia le’et.
IV. INFORMASAUN HUSI IZOLAMENTU VERA CRUZ
1. Iha dia 16 de Agostu de 2021, izolamentu Vera Cruz halo tratamentu ba kazu detetadu nain
41. Iha área obstetrisia nain 12, medisina interna nain 21, sirurjia nain 6 & pediatria 2.
a) Sira nain
12 iha obstetrisia, kategoria leve hotu.
b) Husi sira nain
21 iha medisina interna, 5 kategoria grave ( 1 uza ventilador, 4 ho
oksijéniu )
, 13 kategoria moderadu, 3 kategoria leve.
c)
6 iha sirurjia, kategoria leve hotu.
d)
2 iha pediatria, kategoria leve.
Gráfiku nº 3: Total kazu pozitivu hirak ne’ebé baixa ospital kada loron & kumulativu.
2. Koluna kór verde hatudu kazu leve, moderadu no grave ne’ebé baxa kada loron iha
fasilidade izolamentu Vera Cruz.
3. Liña azul iha gráfiku ne’e, hatudu númeru kumulativu kazu moderadu no grave ne’ebé baixa
iha Vera Cruz.

5
V. INFORMASAUN ADISIONÁL
1. Nafatin hakarak informa ba públiku katak rezultadu sekuensiasaun genómica konfirma
variante preokupante Delta
nakda’et ona iha komunidade Ermera nia le’et, liu-liu iha
Gleno, Ermera ho Railaco.
2. Informa mós ba públiku katak, maski Laboratóriu Nasional Saúde haruka ona amostra husi
Dili & Covalima, no sei hein hela resultadu sekuensiasaun genómika,
aumentu maka’as iha
loron 7 ikus, iha númeru kazu, aumentu ema pozitivu ho sintomas, no aumentu iha
ospitalizasaun hatudu katak ida possibilidade bo’ot variante Delta mós sirkula ona iha
Munsipiu ne’ebé númeru kazu (insidénsia) sa’e maka’as
(Dili, Covalima, RAEOA, Bobonaro,
Ainaro, Aileu, Baucau & Liquiça).
3. Aproveita informa mós ba públiku katak, fatin atu halo teste PCR maka hanesan tuir mai:
Wainhira sente moras isin-manas, mear, kakorok moras ka sintoma seluk tan: bele
ba konsulta iha Sentru Saúde ne’ebé besik, atu bele halo swab.
Wainhira atu husu autorizasaun esepsionál sai husi/tama serka sanitaria: iha Dili
bele ba halo swab iha Centro Convenções Dili (CCD).
Wainhira sente katak sai kontaktu-besik ba ema ruma ne’ebé detetau pozitivu ona,
no seidauk hetan kontaktu husi ekipa konjunta saúde:
bele liga ba numeru 119 atu
organiza oin sá foti swab.
VI. APELU
1. Apela ba populasaun iha Dili laran no mós iha Munisipiu sira seluk, atu aprezenta-an iha
fasilidade públiku saúde (Sentru Saúde ka Ospitál) ne’ebé besik, wainhira sente isin-manas,
ka kakorok moras, ka inus-ben, ka mear, hodi bele hetan atendimentu husi profisionál saúde
sira. Wainhira sedu liu hatene se virus ne’e kona ita ka la’e, di’ak liu, hodi nune’e bele hetan
atendimentu sedu liu, no
prevene tama ba iha situasaun ne’ebé hanaran sindroma
insufisiénsia respiratória aguda (SIRA), ka susar/difisil atu dada-i’is.
2. Ba populasaun iha Timor-Leste laran tomak, maski karik simu ona vasina, favor respeita
nafatin regra prevensaun no ijiéne individual, ne’ebé Governu hatu’ur ona, atu prevene
moras Covid-19 da’et ba mai
. Regra sira ne’e, hanesan ita hotu hatene ona, maka: (a) uza
máskara; (b) fase liman beibeik ho sabaun ka dezinfetante ruma; (c) evita kose liman ba
matan, inus ho ibun; (d) wainhira kumprimenta malu, la presiza ka’er liman, bensa-liman,
rei-malu ka haku’ak malu; (e) evita halibur malu barak; (f) hamri’ik ka tur do’ok husi ema
seluk, mínimu metru ida ho balun.
-ninin no rohanRMA

Share via
Copy link
Powered by Social Snap
COVID-19 Timor-Leste

FREE
VIEW