FAQ

Saida mak vírus corona?
Vírus corona nu’udar  família husi vírus ne’ebe bele fo moras ba animal no ita ema sira. Virus corona  wainhira hadaet ba ema, nia bele  fo infesaun respiratórias hanesan moras bain bain to moras ne’ebe mais grave hanesan Middle East Respiratory Syndrome (MERS)  no Síndrome Respiratória Aguda Grave (SARS). Vírus corona ne’ebe foin  hetan hamosu moras ho naran vírus corona COVID-19.

Saida mak COVID-19?
Sintomas saida deit mak mosu husi COVID-19?
Sintomas mais jeral husi  COVID-19 mak isin manas, mear maran no kolen. Nunee mos iha  sintomas seluk no bele afeta ba pasiente  mak hanesan  moras inus metin , ulun moras, moras iha kakorok, diareia no  deskolorasaun balun iha liman no ain fuan. Sintomas ne’e hahu’u  bain bain deit ho gradualmente.  Ema balun hahu’u  infektada, maibe la hatudu  sintomas makas.

Kuaze (pur volta 80%)  rekupera husi moras ne’e no la presiza halo tratamentu iha ospital. Kuaze husi ema nain 1 husi sira  5 ne’ebe hetan moras COVID-19 hetan  difikuldade hodi dada is. Idozus sira no sira ne’ebe iha  problemas médikus nian hanesan hipertensaun,kardíakus no pulmaun, diabetes ou kânkru, iha risku bo’ot hodi hetan moras ne’ebe grave. Kualker ema bele hetan moras COVID-19 hodi sai grave.   Ema ho idade oin oin ne’ebe senti isin manas ou mear ne’ebe iha ligasaun ho respirasaun nian ou lakon vontade atu koalia hodi halo movimentu balun tenke buka lalais  atendimentu médiku imediatamente. Se posível,  rekomenda hodi kontaktu  provedor kuidadu saúde nian hodi nune’e pasiente bele ba klínika ne’ebe los.

Saida mak Hau tenke halo wainhira iha  sintomas  COVID-19 no oinsa hau bele hetan  atendimentu husi médiku sira?
Se Ita senti iha sintomas balun, hanesan mear no isin manas bain bain, ida nee  la presiza buka atendimentu médiku. Hela iha uma, izola an no  monitor nafatin  sintomas hirak ne’e. Akompana nafatin orientasaun husi  nasional konaba auto-izolamentu.

Maibe, se ita hela iha  área moras malária ou dengue nian, importante tebes atu labele ignora konaba sintomas isin manas nian. Buka apoiu médiku. Wainhira ba sentru  saúde sira keta haluhan uza máskara, manten distânsia metru 1 husi ema seluk no labele kaer sasan sira ho liman. Se ida ne’e akontese ba labarik sira, fo hanoin ba labarik ne’e hodi manten nafatin ba mensajen hirak ne’e.

Buka lalais  atendimentu médiku ho imediata wainhira hetan problema konaba respirasaun nian ou presaun balun iha hirus matan. Se posível, kontaktu  ekipa  médiku antes kedas, hodi nune’e nia bele orienta ita ba fasilidade saúde ne’ebe los.

Oinsa  COVID-19 nee bele  espalla?
Ema bele kontaminadu  COVID-19 husi ema seluk ne’ebe iha  vírus nee. Moras nee prinsipalmente tranzmiti husi ema ba ema liuhusi   gotíkulas (kaben) ne’ebe mai husi ibun no inus husi pasiente Covid19 wainhira  fani, mear ou koalia. Gotíkulas ne’e  relativamente todan no la bok an ba fatin dok no lais tebes atu  absorvidu ba rai laran. Ema bele hetan moras COVID19 wainhira respira ou dada is besik gotíkulas husi ema ne’ebe infetadu ona virus nee. Tanba nee mak importante tebes  iha distansia metru 1 ho ema seluk. Gotíkulas nee  bele tur metin iha objetus no  superfíse balun hanesan meja, odomatan no wainhira kaer liman. Ema bele  infektada wainhira kaer sasan hirak nee hodi kuntinua  kaer sira nia matan, inus no ibun. Tanba nee importante tebes hodi fase liman rutina ho sabaun no be ou hamos ho  produtu sira ne’ebe halo husi  álkool.

OMS avalia hela  pesquiza ne’ebe lao hela ho nia andamentu konaba  propagasaun COVID-19 no sei kuntinua  atualiza buat foun ne’ebe sira hetan

Bele ka Lae ema ne’ebe laiha sintomas COVID-19 tranzmiti moras nee ?

Prinsipalmente  COVID-19 tranzmiti  liuhusi gotíkulas respiratórias nian husi ema ne’ebe mear ou iha sintomas hanesan  isin manas no kolen. Esperensia hatudu katak ema ho COVID19  iha sintomas kaman. Ida nee akontese iha faze inisiu nian. Iha posibilidade COVID19 kontaminadu  husi ema neebe foin mear no nia la senti moras

Relatóriu balun hatudu katak ema ne’ebe laiha  sintomas bele mos  tranzmiti  vírus nee. Seidauk hatene lolos oinsa buat nee bele akontese.  OMS avalia hela pesquiza ho nia andamentu konaba topiku nee  no kuntinua  atualiza  buat foun ne’ebe sira hetan

Oinsa ita bele  proteje ema seluk no ita nia an rasik wainhira ita la hatene  se mak  infektadu ona?
Pratika moris higiene ba ita nia liman no respiratória  importante tebes iha kada loron nuudar medidas mais diak hodi proteje ema seluk no ita nia an rasik.

Wainhira posível, manten distânsia  pelo menus metru  1 entre ita ho ema seluk. Ida nee importante tebes wainhira ita hamrik besik ema ne’ebe mear ou fani. Tanba ema balun nebe  infektada ona parese seidauk hatudu sintomas ou iha ona sintomas maibe seidauk grave, ho nunee wainhira iha distânsia fízika ho ema, nuudar hanoin neebe diak se wainhira ita tama iha  área neebe  COVID-19 sirkula ona.

Saida mak hau tenke halo wainhira hau iha ona kontaktu ho ema neebe iha tiha ona moras COVID-19?
Se Ita  iha tiha ona kontaktu ho ema neebe mak iha tiha ona moras COVID-19, Ita  mos parese infektadu hotu ona.

Iha ona kontaktu  signifika katak Ita  hela ou iha ambiente neebe hakbesik  ho distansia menus husi metru 1  husi ema sira neebe iha ona moras nee. Iha kazu hanesan nee medidas neebe mais seguru liu mak diak liu hela ou hakmatek iha uma deit.

Maibe se Ita  hela iha  área ho moras malária ou dengue,  importante mos atu labele ignora  sintomas febre nian. Buka apoiu médiku sira. Kuandu Ita  sira ba sentru  saúde, se bele uza máskara, manten distânsia metru 1 husi ema seluk no labele  kaer sasan sira ho liman. Se ita hare labarik balun mak moras, fo nafatin apoiu ba nia ho mensajen sira hanesan.

Se Ita  la hela iha  área  moras malária ou dengue, halo tuir hanoin hirak nee:
Wainhira Ita  moras maske  ho sintomas kaman, Ita  tenke izola an
Maske Ita  fiar katak nunka hetan moras COVID-19, mais iha sintomas balun,  importante tenke izola an ou monitor nafatin ita nia an
Ita  bele  hadaet moras ba ema seluk iha faze inisia wainhira Ita  iha  sintomas kaman;tanba nee hahuu kedas ho izola an nuudar pasu importante tebes

Se Ita  lahatudu  sintomas, maibe hetan husi ema neebe infektada ona, tenke halo kuarentena durante loron 14 .

Se Ita   hetan duni moras COVID-19 (konfirmadu bazeia ba teste)  izola Ita  nia an durante loron 14 , mesmu la hatudu ona sintomas nuudar  medida  prekausaun – Seidauk hatene los to bainhira ema bele  infesioza depois hetan rekuperasaun.  Haktuir nafatin orientasoens husi nasionais konaba auto-izolamentu.

Saida mak izola an?
Auto-izolamentu (izola an) nuudar medida importante neebe tenke halo husi ema sira neebe iha sintomas COVID-19 hodi  evita  infekta  ba ema seluk iha komunidade  , inklui membru  família sira.

Auto-izolamentu wainhira iha ema balun aprezenta moras  febre, mear  ou  sintomas  COVID-19 hodi hela iha uma no la ba serbisu,eskola ou fatin públiku sira. Bele halo ho voluntáriu ou bazeia ba rekomendasaun husi  médiku sira. Maibe, se Ita  hela iha  área moras malária ou dengue, importante hodi la  ignora sintomas husi febre nian. Buka  ajuda médiku. Kuandu Ita  ba fatin Sentru  saúde, se bele uza máskara,, manten distansia metru 1 ho ema seluk no labele kaer sasan sira ho liman. Se ita hare labarik balun mak moras, fo nafatin apoiu ba nia ho mensajen sira neebe hanesan.

 

Se Ita  hela iha área moras malária ou dengue, halo tuir hanoin hirak nee :
• Se iha ema balun halo hela  izolamentu, nee tanba nia moras maibe laos moras todan ida (presiza atensaun médiku)
• Iha fasilidade , ventiladu diak no higiene  ba liman no  sanitárias
• Se iha fatin sufisiente, koloka kada kama ho distánsia metru 1
• Manten distansia metru 1 ho ema seluk, nunee mos ho família sira
• Monitoriza sintomas nee  diariamente
• Izola ita nia an durante loron 14, maske Ita  senti  saudável hela
• Se Ita  hetan  difikuldade dada is, kontaktu kedas pesoal médiku  imediatamente – kontaktu sira antes kedas se  posível
• Hanoin  pozitivu no kontenti  nafatin  hodi manten kontaktu ho ema sira neebe ita hadomi liuhusi  telefone ou online, no kuntinua halo ezersisiu iha uma.
• Saida mak hau tenke halo se hau laiha sintomas, maibe hau senti katak  hau hetan tina ona moras COVID-19?

Saida mak  auto-kuarentena?
• Auto kuarentena  katak hafahe ita nia an husi ema seluk tanba iha tiha ona kontaktu ho ema neebe kontaminadu ona moras COVID-19, maske ita nunka   aprezenta sintomas. Durante kuarentena, Ita  tenke  monitora nafatin  sintomas hirak nee iha Ita nia an.
• Objetivu  auto-kuarentena hodi  prevene  transmisaun. Tanba ema neebe moras COVID-19 bele  infekta ba ema seluk , ho nunee auto-kuarentena bele prevene infesoens sira seluk.

Iha kazu nee
• Iha kuartu mesak neebe iha  ventiladu ho fasilidade  higiene inklui  instalasoen fase liman no  sanitárias
• Se fatin nee la disponível, manten kama ho distansia metru 1.
• Manten mos distânsia  metru 1 husi ema seluk, mezmu ita nia familia rasik.
• Monitora  sintomas iha ita nia an  diariamente
• Auto-kuarentena durante loron 14, maske ita senti  saudável
• Se Ita  iha difikuldade dada is, kontaktu pesoal  médiku imediatamente no kontaktu sira antes kedas, se posível.
• Hanoin  pozitivu no kontenti  nafatin  hodi manten kontaktu ho ema sira neebe ita hadomi liuhusi  telefone ou online, no kuntinua halo ezersisiu iha uma.
• Maibe se Ita  hela iha  área ho moras malária ou dengue,  importante mos atu labele ignora  sintomas febre nian. Buka apoiu médiku sira. Kuandu Ita   ba sentru  saúde, se bele uza máskara, manten distânsia metru 1 husi ema seluk no labele  kaer sasan sira ho liman. Se ita hare labarik balun mak moras, fo nafatin apoiu ba nia ho mensajen sira neebe hanesan.

Saida mak diferente husi  auto-izolamentu, auto-kuarentena no  distansiamentu?
Kuarentena katak limita ou halo  restrisoens ba atividade hotu hodi  separa ema neebe la moras neebe iha posibilidade bele hetan moras COVID-19. Ho nia Objetivu hodi prevene  propagasaun husi ema neebe foin mak dezenvolve hela sintomas nee.

Izolamentu katak  separa ema sira neebe moras tanba iha sintomas  COVID-19 no bele  infesioza hodi bele prevene propagasaun surtu nee.

Distansiamentu  fíziku katak  fizikamente separa malu.  OMS rekomenda hodi  manten distánsia pelo menus metru 1 husi ema seluk. Ida nee nuudar medida jeral neebe ema hotu tenke halo maske sira diak hela tanba la kontaminadu husi  COVID-19.

Bele ka lae Labarik  ou adolesentes sira hetan propagasaun husi surtu COVID-19?
Saida mak hau tenke halo  hodi proteje no prevene hau nia an husi  propagasaun surtu nee?
Hatene  informasaun foun konaba  surtu COVID-19, neebe fo sai husi  site  OMS no mos husi autoridade saúde públika nasional no lokal sira. Kuaze nasaun hotu iha mundu hare kazu COVID-19 no barak mak  enfrenta hela  surtu nee. Autoridades  China no nasaun sira seluk konsege redus ona surtu nee. Maibe,  situasaun nee laiha ida mak bele halo predisaun, ho nunee, verifika nafatin ho regularmente konaba informasaun atual sira.

Ita  bele redus hodi   infekta ou espalla propagasaun  COVID-19, liuhusi asaun simplis hanesan tuir mai nee:
• Hamos ou fase Ita  nia liman ho regular ho produtu sira neebe halo husi álkool ou fase ita nia liman ho be no sabaun. Tanba sa? Fase liman ho sabaun no be ou uza  produtu sira neebe mai husi álkool sei hamate vírus iha ita nia liman.

  • Manten distánsia pelo menus metru 1 . Tanba sa?Wainhira iha ema balun mear,fani ou koalia, sira hasailíquidu balun husi sira nia inus no ibun neebe parese kontaminadu ona ho  vírus. Se besik tebes sira, Ita  bele  respira gotíkulas nee, inklui vírus COVID-19, se ema nee iha moras
  • Evita hodi ba fatin neebe halibur ema barak. Tanba sa? Wainhira iha ema barak mak halibur malun, Ita mais provável hodi halo  kontaktu ho ema neebe iha ona moras  COVID-19 no ida nee sei sai susar liu hodi  manten distânsia fízika metru 1
  • Evita hodi kaer matan, inus no ibun.Tanba sa?Ita nia liman kaer buat barak no bele infektadu husivírus. Wainhira kontaminadu ona, ita nia liman bele lori  vírus nee ba matan, inus ou ibun. Husi neeba, vírus bele tama ba ita nia isin lolon hodi halo ita mos  infektadu ona.
  • Sertifika katak Ita  no ema sira iha ita nia sorin halo tuir duni pratika  higiene respiratória  neebe diak. Signifika katak taka ibun no inus  ho liman sikun ou tisu wainhira mear no fani. Tuir fali mai soe kedas tisu nee no fase ita nia liman. Tanba sa? Gotas espalla vírus. Wainhira halo tuir pratika  higiene  respiratória neebe diak, Ita  proteje ona ema sira neebe besik ba ita husi  vírus  resfriadu, gripe no COVID-19.
  • Hela iha uma no  izola ita nia an maske ho  sintomas kaman hanesan mear, ulun moras, febre  to wainhira Ita   hetan fali ona isin diak. Husu ajuda ba ema seluk hodi  lori hela ba Ita  sasan sira neebe ita presiza. Se wainhira hakarak sai husi uma, uza máskara hodi  evita infekta ba ema seluk. Tanba sa? Evita hodi  kontaktu ho ema seluk sei proteje sira husi  COVID-19 no vírus sira seluk.
  • Se Ita  febre, mear no susar hodi dada is,buka lalais  atendimentu médiku, mais diak liu  kontaktu sira antes kedas , se posível no halo tuir nafatin instrusaun husi  autoridade  saúde sira. Tanba sa? Autoridades nasional no lokal sira sei hetan  informasaun foun konaba situasaun iha ita nia  área. Kontaktu sira antes iha posibilidade ho rapidamente sei orienta ita ba fatin  saúde neebe los. Ida nee sei ajuda mos Ita no  protejeá  hodi evita propagasaun vírus no  infesoens sira seluk.
  • Atualiza nafatin infromasaun foun husi  fontes konfiáveis sira, hanesan  OMS no autoridade saúde lokal no nasional sira. Tanba sa? Autoridades lokal no nasional sira  nuudar fatin neebe diak hodi hetan  akonsellu konaba saida mak ema seluk  tenke halo iha ita nia  área  hodi proteje sira nia an rasik

Iha duni ka   vasina, aimoruk ou tratamentu ba COVID-19?
Maske iha duni tratamentu husi rai liur nian, tradisionais ou halo tratamentu iha uma deit bele halo ita senti konfortu hodi alivia tiha sintomas  COVID-19 , maibe seidauk iha aimoruk neebe mak diak hodi prevene no kura moras nee. OMS la rekomenda hodi halo tratamentu rasik ho kualker aimoruk, inklui antibiótikus sira, hodi halo prevensaun no kura  COVID-19. Maske nunee, oras nee dadaun halo hela teste klíniku hahuu husi  tratamentu husi tipu rai liur nian no mos  tradisionais nian. OMS kordena hela ho nia esforsu tomak hodi  dezenvolve vasinas no aimoruk sira seluk hodi prevene ho nia  tratamentu ba COVID-19 no kontinua nafatin fornese informasaun foun depois  rezultadu pesquiza  iha duni

Maneiras neebe  mais efikas hodi proteje ita nia an no ema seluk husi  COVID-19 :
• Hamos ou fase ita nia liman gradualmente ho kompletu
• Evita hodi kaer matan, ibun no inus
• Wainhira mear taka ita nia ibun ho liman sikun ou tisu. Depois soe tisu nee ba iha lixu fatin no fase ita nia liman.
• Manten  distânsia metru 1 husi ema seluk.

OMS rekomenda duni ka lae konaba uza máskara hodi prevene propagasaun COVID-19?
Oras nee, seidauk iha  evidênsia neebe naton hodi afavor no kontra konaba utiliza máskara (médikas ou sira seluk) ba indivídu saudáveis iha komunidade ein jeral. Maibe, OMS  ativamente halo nafatin estudu konaba siênsia hirak nee konaba  evolusaun  máskara hodi kuntinua atualiza nafatin  orientasoens nee.
Máskara médika nian hetan rekomendasaun liu liu iha fatin serbisu kuidadu saúde nian, maibe bele hetan konsiderasaun ho sirkunstânsia sira seluk ( hare iha kraik). Máskara médiku nian tenke hetan  kombinadu ho medidas  prevensaun no kontrolu  infesoens seluk hanesan higiene ba liman no  mos distansiamentu fíziku.

Profisionais saúde sira
Tanba sa? Máskara no respirador  médika nian hanesan N95, FFP2 ou sasan seluk neebe hanesan hetan  rekomendasaun hodi bele fornese ba profisionais  saúde sira  durante  halo atendimentu ba pasiente sira. Halo kontaktu neebe besik ho ema sira neebe suspeita ou konfirmadu COVID-19 iha área refere nuudar dalan uniku konaba  transmisaun nian,   signifika katak  profisionais  saúde sira sai pesoal neebe bele hetan moras nee.

 

Ema neebe moras no hatudu  sintomas  COVID-19
Tanba sa? Kualker ema sempre moras, ho sintomas kaman hanesan isin kolen, mear no moras iha area kakorok , diak liu izola ita nia an iha uma no uza  máskara tuir rekomendasaun husi OMS konaba  suspeita  COVID-19 halo tratamentu iha uma.

Mear, fani ou koalia mak  hamosu  gotíkas bele espalla infesaun. Gotas nee bele kona ema nia oin neebe besik ita no bele mos ba belit iha fatin sira seluk. Se iha ema balun  infektada ona ho mear, fani ou koalia mak uza  máskara médika nian, nee sei ajuda hodi proteje ema seluk iha área refere husi  infesaun. Se ema moras presiza ba sentru  saúde ,  sira tenke uza máskara.

 

Ba sira neebe  kuida ema iha uma tanba moras COVID-19
Tanba sa? Sira neebe mak halo tratamentu ou kuida indivídu sira neebe moras COVID-19  tenke uza máskara médika nian hodi halo  protesaun ba sira nia an.  Dala ida tan, kontaktu besik, bebeik no kleur ho ema neebe iha ona moras COVID-19 fo   risku boot ba ema ida neebe kuida nee. Sira neebe foti desizaun nasional  bele mos hili dalan hodi fo rekomendasaun konaba uza  máskara médika nian ba  indivídu sira, liuhusi dalan hakbesik an bazeia ba  risku. Abordajen nee ho nia konsiderasaun no nia finalidade konaba uza máskara,  risku  ekspozisaun no vulnerabilidade ba uza nian, regras,  viabilidade uza nian no tipu máskara  ho konsiderasaun.

Oinsa uza  máskara  mediku nian ho  los?
Se ita hili dalan atu uza máskara:
• Antes kaer máskara, hamos ita nia liman ho  produtu sira neebe halo husi álkool ou sabaun ho be
• Foti sae  máskara no hare karik iha sinal nakles ou kuak.
• Hare ida neebe mak parte leten nian (iha fatin ida iha arame ( metal).
• Sertifika katak  máskara hateke ba parte luir nian  (ida iha kores).
• Uza  máskara iha ita nia oin. Aperta arame ou ninin husi máskara hodi sai hanesan ita nia inus.
• Dada parte kraik  máskara hodi bele taka ita nia ibun no keixu.
Labele kaer máskara wainhira  ita uza hela hodi halo protesaun.
Wainhira uza tiha, hasai  máskara ho liman neebe mos, hasai tali elástika husi tilun kotuk no tenke hadok husi  ita nia oin no  roupa. Hodi  evita kaer  máskara neebe iha potensia tanba kontaminadu ona.
• Soe máskara iha lixu fatin  imediatamente wainhira ita uza tiha ona.Labele uza tan fali máskara nee.
• Hamos liman wainhira kaer no soe máskara – Uza produtu neebe iha álkool ou wainhira hare liman sei feor nafatin, fase liman ho sabaun no be.
• Tenke hatene katak  máskaras médiku nian ein jeral sei falta (máskaras sirúrjika no máskara N95). Nee tenke iha rezervadu ba profisionais  saúde sira.

 

Tenke hatene katak máskara laos uniku dalan neebe  efikas hodi  proteje ita nia an no ema seluk hodi kontra COVID-19, hanesan tenke fase liman hela deit, taka ibun ho liman sikun wainhira mear ou uza tisu no iha distânsia  pelo menus metru 1 husi ema seluk . Akompana nafatin medidas bázikas konaba protesaun kontra vírus corona foun.

Halo tuir nafatin konsellu husi autoridade nasional saúde  nian konaba oinsa uza máskara.

Presiza tempu hira depois kona covid19 hodi dezenvolve sintomas nee?
Tempu  entre ekspozisaun COVID-19 no wainhira  sintomas nee hahuu presija tempu oron 5 to 6, mais bele mos entre loron 1 – 14

Iha koneksaun saida entre  COVID-19 no animal?
COVID-19 tranzmiti  husi ema no ba  ema.

Ita hatene ona konaba vírus seluk husi  vírus  corona nian no maioria tipu husi  vírus nee mai husi animal. Vírus COVID-19 (hanaran mos SARS-CoV-2) nuudar  vírus foun ba ita ema. Orijem  COVID-19 husi animal seidauk konfirmadu, maibe  pesquiza ho nia andamentu hotu sei halao hela.

OMS avalia hela  pesquiza ne’ebe lao hela ho nia andamentu konaba  propagasaun COVID-19 no sei kuntinua  atualiza ba buat foun ne’ebe sira hetan

Bele ka lae hau hetan kontaminadu COVID19 husi animal neebe hau hakiak no animal sira seluk?

Asu no Busa balun  (Busa no Liaun  doméstiku) neebe iha kontaktu ho ema neebe  infektadu hatudu  rezultadu pozitivu COVID-19. Iha parte seluk ,  furões (musang)  fasil tebes ba infesaun . Iha kondisaun  esperimentais nian, busa no  furões bele tranzmiti  infesaun ba animal seluk ho espésie neebe hanesan. Maibe,laiha  evidênsia katak animal refere  bele tranzmiti  moras nee ba ema hodi hodi hamosu  COVID-19. Prinsipalmente COVID-19  espall liuhusi gotíkulas wainhira ema hetan infektada husi mear, fani ou wainhira koalia.

Animal donina neebe mak hakiak iha fazenda sira mos  detektadu ho vírus. Provavelmente, animal sira nee mos infektadus ona husi serbisu nain agríkula sira. Iha kazu balun, Donina neebe  infektadu husi ema  tranzmiti  ona  vírus nee ba ema seluk.Ida nee nuudar kazu dahuluk konaba transmisaun husi animal ba ema.

Kuntinua fo hanoin nafatin katak ema sira neebe  moras tanba COVID-19 no ema sira neebe iha risku laran atu  limite kontaktu ho animal  neebe sira hakiak no animal sira seluk. Wainhira halo tratamentu ba animal, medidas bázika konaba higiene tenke  implementa. Inklui fase liman depois hare animal sira nia hahan no nesesidade sira seluk , evita hodi rei animal, lambe ou fahe hahan ba malu

Rekomendasoens barak mak fo sai iha website OIE: https://www.oie.int/en/scientific-expertise/specific-information-and-recommendations/questions-and-answers-on-2019novel-coronavirus/

OMS avalia hela  pesquiza ne’ebe lao hela ho nia andamentu konaba  propagasaun COVID-19 no sei kuntinua  atualiza na buat foun ne’ebe sira hetan

.Presiza tempu hira ba  vírus nee bele moris?
Importante tebes atu hatene konaba  vírus corona katak vírus ne’e  fasil los atu hamos liuhusi dezinfeta uma kain sira  hodi hamate vírus nee.  Estudus sira hatudu ona katak  vírus COVID-19 bele augenta moris durante oras 72  nia laran iha plástiku no  besi sira ne’ebe la fasil atu hetan feruzin, menus husi oras 4 moris iha kobre no oras 24 iha  papeliaun.

Tanba nee. Hamos hela deit ita nia liman ho produtu sira ne’ebe halo husi álkool ou selae fase liman ho sabaun no be. Evita kona matan, ibun no ita nia inus.

Antibiótikus efikas duni ka lae hodi halo  prevensaun ou tratamentu ba COVID-19?
Lae. Antibiótikus la funsiona hodi kontra  vírus; antibiótikus  funsiona deit hodi halo infesoens ba bakteria sira. Kauza husi COVID-19 tanba  vírus, ho nune’e  antibiótikus la  funsiona . Labele uza antibiótikus nuudar  meius hodi halo prevensaun  ou tratamentu ba COVID-19. Iha hospital,  médikus sira uza antibiótiku hodi prevene  infesoens bakteria sekundárias ne’ebe bele hamosu komplikasaun COVID-19 ba  pasiente ne’ebe hetan moras todan. Bele uza antibiótiku bazeia ba  orientasaun husi  médiku sira hodi halo tratamentu tanba iha infesaun husi bakteria.

Share via
Copy link
Powered by Social Snap
COVID-19 Timor-Leste

FREE
VIEW